-
Notifications
You must be signed in to change notification settings - Fork 5
/
luon_ngiox.txt
1677 lines (1118 loc) · 138 KB
/
luon_ngiox.txt
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
499
500
501
502
503
504
505
506
507
508
509
510
511
512
513
514
515
516
517
518
519
520
521
522
523
524
525
526
527
528
529
530
531
532
533
534
535
536
537
538
539
540
541
542
543
544
545
546
547
548
549
550
551
552
553
554
555
556
557
558
559
560
561
562
563
564
565
566
567
568
569
570
571
572
573
574
575
576
577
578
579
580
581
582
583
584
585
586
587
588
589
590
591
592
593
594
595
596
597
598
599
600
601
602
603
604
605
606
607
608
609
610
611
612
613
614
615
616
617
618
619
620
621
622
623
624
625
626
627
628
629
630
631
632
633
634
635
636
637
638
639
640
641
642
643
644
645
646
647
648
649
650
651
652
653
654
655
656
657
658
659
660
661
662
663
664
665
666
667
668
669
670
671
672
673
674
675
676
677
678
679
680
681
682
683
684
685
686
687
688
689
690
691
692
693
694
695
696
697
698
699
700
701
702
703
704
705
706
707
708
709
710
711
712
713
714
715
716
717
718
719
720
721
722
723
724
725
726
727
728
729
730
731
732
733
734
735
736
737
738
739
740
741
742
743
744
745
746
747
748
749
750
751
752
753
754
755
756
757
758
759
760
761
762
763
764
765
766
767
768
769
770
771
772
773
774
775
776
777
778
779
780
781
782
783
784
785
786
787
788
789
790
791
792
793
794
795
796
797
798
799
800
801
802
803
804
805
806
807
808
809
810
811
812
813
814
815
816
817
818
819
820
821
822
823
824
825
826
827
828
829
830
831
832
833
834
835
836
837
838
839
840
841
842
843
844
845
846
847
848
849
850
851
852
853
854
855
856
857
858
859
860
861
862
863
864
865
866
867
868
869
870
871
872
873
874
875
876
877
878
879
880
881
882
883
884
885
886
887
888
889
890
891
892
893
894
895
896
897
898
899
900
901
902
903
904
905
906
907
908
909
910
911
912
913
914
915
916
917
918
919
920
921
922
923
924
925
926
927
928
929
930
931
932
933
934
935
936
937
938
939
940
941
942
943
944
945
946
947
948
949
950
951
952
953
954
955
956
957
958
959
960
961
962
963
964
965
966
967
968
969
970
971
972
973
974
975
976
977
978
979
980
981
982
983
984
985
986
987
988
989
990
991
992
993
994
995
996
997
998
999
1000
#論語中古漢語拼音（切韻音系）標音
#Lun Yu labeled with Middle Chinese transliteration in Qie Yun phonology
#encoding: utf-8
#version: 20161130
#author: polyhedron （biopolyhedron@gmail.com 或新浪微博 @polyhedron ）
#licence: cc by-nc-sa 3.0
#版權歸作者所有，盈利性使用請與作者聯繫
#修改意見請向作者發郵件
論語
luon ngiox
#學而第一
ghruk nji deh qjit
子曰、學而時習之、不亦說乎。有朋自遠方來、不亦樂乎。人不知而不慍、不亦君子乎。
cix yat: ghruk nji zji zsip cji, pyot jek jyet gho? iux bong ziih yanx pyang lai, pyot jek lak gho? njin pyot trie nji pyot qyonh, pyot jek kyon cix gho?
有子曰、其爲人也孝弟而好犯上者鮮矣、不好犯上而好作亂者未之有也。君子務本、本立而道生、孝弟也者其爲仁之本與。
iux cix yat: gi ye njin jax hrauh deh nji hauh byamx zjangh cjax, sienx ix, pyot hauh byamx zjangh nji hauh cak luanh cjax myoih cji iux jax. kyon cix myoh puonx, puonx lip nji daux srieng, hrauh deh jax cjax, gi ye njin cji puonx jo?
子曰、巧言令色、鮮矣仁。
cix yat: khraux ngian liengh srik, sienx ix njin.
曾子曰、吾日三省吾身、爲人謀而不忠乎、與朋友交而不信乎、傳不習乎。
cong cix yat: ngo njit sam siengx ngo sjin: yeh njin miu nji pyot triung gho? jox bong iux krau nji pyot sinh gho? dryen pyot zsip gho?
子曰、道千乗之國、敬事而信、節用而愛人、使民以時。
cix yat: dauh chen zsjingh cji kuok, kiengh zrih nji sinh; cet jyungh nji qaih njin; srix mjin jix zji.
子曰、弟子入則孝、出則弟、謹而信、汎愛衆而親仁、行有餘力則以學文。
cix yat: dex cix njip cok hrauh, chjyt cok deh, kionx nji sinh, phyamh qaih cjungh, nji chin njin, ghrang iux jo lik, cok jix ghruk myon.
子夏曰、賢賢易色、事父母能竭其力、事君能致其身、與朋友交言而有信、雖曰未學、吾必謂之學矣。
cix ghrax yat: ghen ghen jek srik; zrih byox mux nong giat gi lik; zrih kyon nong triih gi sjin; jox bong iux krau, ngian nji iux sinh: syi yat myoih ghruk, ngo pjit yoih cji ghruk ix.
子曰、君子不重則不威、學則不固、主忠信、無友不如己者、過則勿憚改。
cix yat: kyon cix pyot dryungx cok pyot qyoi, ghruk cok pyot koh; cjyox triung sinh; myo iux pyot njo kix cjax; kuah cok myot danh kaix.
曾子曰、愼終追遠、民德歸厚矣。
cong cix yat: zjinh cjung tryi yanx, mjin tok kyoi ghux ix.
子禽問於子貢曰、夫子至於是邦也、必聞其政、求之與、抑與之與。子貢曰、夫子溫良恭儉讓以得之、夫子之求之也、其諸異乎人之求之與。
cix gim myonh qio cix kungh yat: pyo cix cjiih qio zjex prung jax, pjit myon gi cjengh, giu cji jo, qik jox cji jo? cix kungh yat: pyo cix quon liang kyung giemx njangh jix tok cji. pyo cix cji giu cji jax, gi cjo jih gho njin cji giu cji jo?
子曰、父在觀其志、父沒觀其行、三年無改於父之道、可謂孝矣。
cix yat: byox zaix kuan gi cjih, byox muot kuan gi ghrangh. sam nen myo kaix qio byox cji daux, khax yoih hrauh ix.
有子曰、禮之用和爲貴、先王之道斯爲美、小大由之。有所不行、知和而和不以禮節之、亦不可行也。
iux cix yat: lex cji jyungh, ghua ye kyoih, sen yang cji daux sie ye miix, sieux dad ju cji. iux sriox pyot ghrang, trie ghua nji ghua, pyot jix lex cet cji, jek pyot khax ghrang jax.
有子曰、信近於義、言可復也、恭近於禮、遠恥辱也、因不失其親、亦可宗也。
iux cix yat: sinh gionh qio ngieh, ngian khax biuk jax; kyung gionh qio lex, yanh thrix njyuk jax; qjin pyot sjit gi chin, jek khax cuung jax.
子曰、君子食無求飽、居無求安、敏於事而愼於言、就有道而正焉，可謂好學也已。
cix yat: kyon cix zsjik myo giu praux, kio myo giu qan, minx qio zrih nji zjinh qio ngian, ziuh iux daux nji cjengh ien, khax yoih hauh ghruk jax jix.
子貢曰、貧而無諂、富而無驕、何如。子曰、可也、未若貧而樂、富而好禮者也。子貢曰、詩云、如切如磋、如琢如磨、其斯之謂與。子曰、賜也始可與言詩已矣、告諸往而知來者。
cix kungh yat: bin nji myo thriemx, piuh nji myo kieu, gha njo? cix yat: khax jax. myoih njak bin nji lak, piuh nji hauh lex cjax jax. cix kungh yat: sji yon "njo chet njo cha, njo truk njo mua," gi sie cji yoih jo? cix yat: sieh jax sjix khax jox ngian sji jix ix! kauh cjo yangx nji lai cjax.
子曰、不患人之不己知、患不知人也。
cix yat: pyot ghruanh njin cji pyot kix trie, ghruanh pyot trie njin jax.
#爲政第二
ye cjengh deh njiih
子曰、爲政以德、如北辰居其所而衆星共之。
cix yat: ye cjengh jix tok, njo pok zjin kio gi sriox, nji cjungh seng kyungx cji.
子曰、詩三百、一言以蔽之、曰、思無邪。
cix yat: sji sam prak, qjit ngian jix pjed cji, yat: si myo zsia.
子曰、道之以政、齊之以刑、民免而無恥。道之以德、齊之以禮、有恥且格。
cix yat: dauh cji jix cjengh, ze cji jix gheng, mjin mienx nji myo thrix. dauh cji jix tok, ze cji jix lex, iux thrix chiax krak.
子曰、吾十有五而志于學、三十而立、四十而不惑、五十而知天命、六十而耳順、七十而從心所欲、不踰矩。
cix yat: ngo zjip iux ngox nji cjih yo ghruk, sam zjip nji lip, siih zjip nji pyot ghuok, ngox zjip nji trie then miengh, liuk zjip nji njix zsjynh, chit zjip nji zyung sim sriox jyuk, pyot jyo kyox.
孟懿子問孝。子曰、無違。樊遲御、子告之曰、孟孫問孝於我、我對曰無違。樊遲曰、何謂也。子曰、生事之以禮、死葬之以禮、祭之以禮。
mrangh qiih cix myonh hrauh, cix yat: myo yoi. byan drii ngioh, cix kauh cji yat: mrangh suon myonh hrauh qio ngax, ngax tuaih yat myo yoi. byan drii yat: gha yoih jax? cix yat: srieng zrih cji jix lex, siix cangh cji jix lex, cied cji jix lex.
孟武伯問孝。子曰、父母唯其疾之憂。
mrangh myox prak myonh hrauh. cix yat: byox mux jyi gi zit cji qiu.
子游問孝。子曰、今之孝者、是謂能養。至於犬馬皆能有養、不敬何以别乎。
cix ju myonh hrauh. cix yat: kim cji hrauh cjax, zjex yoih nong jangh. cjiih qio khuenx mrax krai nong iux jangh, pyot kiengh gha jix piet gho?
子夏問孝。子曰、色難、有事弟子服其勞、有酒食先生饌、曾是以爲孝乎。
cix ghrax myonh hrauh. cix yat: srik nan, iux zrih dex cix biuk gi lau, iux ciux zsih sen srieng zruanx, zong zjex jix ye hrauh gho?
子曰、吾與回言終日、不違如愚、退而省其私、亦足以發、回也不愚。
cix yat: ngo jox ghuai ngian cjung njit, pyot yoi njo ngyo. thuaih nji siengx gi sii, jek cyuk jix pyat, ghuai jax pyot ngyo.
子曰、視其所以、觀其所由、察其所安、人焉廋哉、人焉廋哉。
cix yat: zjiih gi sriox jix, kuan gi sriox ju, chret gi sriox qan. njin qien sriu cai? njin qien sriu cai?
子曰、溫故而知新、可以爲師矣。
cix yat: quon koh nji trie sin, khax jix ye srii ix.
子曰、君子不器。
cix yat: kyon cix pyot khiih.
子貢問君子。子曰、先行其言而後從之。
cix kungh myon kyon cix. cix yat: sen ghrang gi ngian nji ghux zyung cji.
子曰、君子周而不比、小人比而不周。
cix yat: kyon cix cju nji pyot bjiih, sieux njin bjiih nji pyot cju.
子曰、學而不思則惘、思而不學則殆。
cix yat: ghruk nji pyot si cok myangx, si nji pyot ghruk cok daix.
子曰、攻乎異端、斯害也已。
cix yat: kung gho jih tuan, sie ghad jax jix.
子曰、由、誨女知之乎、知之爲知之、不知爲不知、是知也。
cix yat: ju, huaih njox trie cji gho, trie cji ye trie cji, pyot trie ye pyot trie, zjex trie jax.
子張學干禄。子曰、多聞闕疑、愼言其餘、則寡尤。多聞闕殆、愼行其餘、則寡悔。言寡尤、行寡悔、禄在其中矣。
cix triang ghruk kan luk. cix yat: ta myon khyat ngi, zjinh ngian gi jo, cok kruax iu. ta myon khyat daix, zjinh ghrang gi jo, cok kruax huaix. ngian kruax iu, ghrangh kruax huaix, luk zaix gi triung ix.
哀公問曰、何爲則民服。孔子對曰、舉直錯諸枉則民服、舉枉錯諸直則民不服。
qai kung myonh yat: gha ye cok mjin biuk? khungx cix tuaih yat: kiox drik choh cjo qyangx, cok mjin biuk; kiox qyangx choh cjo drik, cok mjin pyot biuk.
季康子問、使民敬忠以勸、如之何。子曰、臨之以莊則敬、孝慈則忠、舉善而敎不能則勸。
kjyih khang cix myonh: srix mjin kiengh triung jix khyanh, njo cji gha? cix yat: lim cji jix criang cok kiengh, hrauh zi cok triung, kiox zjenx nji krauh pyot nong cok khyanh.
或謂孔子曰、子奚不爲政。子曰、書云孝乎、惟孝友于兄弟、施於有政、是亦爲政、奚其爲爲政。
ghuok yoih khungx cix yat: cix ghe pyot ye cjengh? cix yat: sjo yon hrauh gho? jyi hrauh iux yo hyeng dex, sje qio iux cjengh, zjex jek ye cjengh. ghe gi yeh ye cjengh?
子曰、人而無信、不知其可也。大車無輗、小車無軏、其何以行之哉？
cix yat: njin nji myo sinh, pyot trie gi khax jax. dad chja myo nge, sieux chja myo ngyat, gi gha jix ghrang cji cai?
子張問、十世可知也。子曰、殷因於夏禮、所損益可知也。周因於殷禮、所損益可知也。其或繼周者、雖百世可知也。
cix triang myonh: zjip sjed khax trie jax? cix yat: qion qjin qio ghrax lex, sriox suonx qjek khax trie jax. cju qjin qio qion lex, sriox suonx qjek khax trie jax. gi ghuok keh cju cjax, syi prak sjed khax trie jax.
子曰、非其鬼而祭之、諂也。見義不爲、無勇也。
cix yat: pyoi gi kyoix nji cied cji, thriemx jax. kenh ngieh pyot ye, myo jyungx jax.
#八佾第三
pret jit deh sam
孔子謂季氏、八佾舞於庭、是可忍也、孰不可忍也。
khungx cix yoih kjyih zjex: pret jit myox qio deng, zjex khax njinx jax, zjuk pyot khax njinx jax.
三家者以雍徹。子曰、相維辟公、天子穆穆、奚取於三家之堂。
sam kra cjax jix qyung driet. cix yat: siangh jyi pjek kung, then cix miuk miuk, ghe chyox qio sam kra cji dang?
子曰、人而不仁、如禮何、人而不仁、如樂何。
cix yat: njin nji pyot njin, njo lex gha? njin nji pyot njin, njo ngruk gha?
林放問禮之本。子曰、大哉問。禮、與其奢也、寧儉。喪、與其易也、寧戚。
lim pyangh myonh lex cji puonx. cix yat: dad cai myonh. lex, jox gi sja jax, neng giemx. sang, jox gi jeh jax, neng chek.
子曰、夷狄之有君、不如諸夏之亡也。
cix yat: jii dek cji iux kyon, pyot njo cjo ghrax cji myo jax.
季氏旅於泰山。子謂冉有曰、女弗能救與。對曰、不能。子曰、嗚呼、曾謂泰山不如林放乎。
kjyih zjex liox qio thad sren. cix yoih njemx iux yat: njox pyot nong kiuh jo? tuaih yat: pyot nong. cix yat: qo ho, zong yoih thad sren pyot njo lim pyangh gho?
子曰、君子無所爭、必也射乎、揖讓而升、下而飲、其爭也君子。
cix yat: kyon cix myo sriox creng, pjit jax zsjah gho? qjip njangh nji sjing, ghrax nji qimx, gi creng jax kyon cix.
子夏問曰、巧笑倩兮、美目盼兮、素以爲絢兮、何謂。子曰、繪事後素。曰、禮後乎。子曰、起余者商也、始可與言詩已矣。
cix ghrax myonh yat: "khraux sieuh chenh ghe, miix miuk phrenh ghe, soh jix ye huenh ghe", gha yoih? cix yat: ghuad zrih ghux soh. yat: lex ghux gho? cix yat: khix jo cjax sjang jax, sjix khax jox ngian sji jix ix.
子曰、夏禮吾能言之、杞不足徵也。殷禮吾能言之、宋不足徵也。文獻不足故也、足則吾能徵之矣。
cix yat: ghrax lex ngo nong ngian cji, khix pyot cyuk tring jax. qion lex ngo nong ngian cji, suungh pyot cyuk tring jax. myon hianh pyot cyuk koh jax. cyuk cok ngo nong tring cji ix.
子曰、禘自旣灌而往者、吾不欲觀之矣。
cix yat: deh ziih kioih kuanh nji yangx cjax, ngo pyot jyuk kuan cji ix.
或問禘之說。子曰、不知也、知其說者之於天下也、其如示諸斯乎。指其掌。
ghuok myonh deh cji sjyet. cix yat: pyot trie jax. trie gi sjyet cjax cji qio then ghrax jax, gi njo zsjiih cjo sie gho? cjiix gi cjangx.
祭如在、祭神如神在。子曰、吾不與祭如不祭。
cied njo zaix, cied zsjin njo zsjin zaix. cix yat: ngo pyot joh cied, njo pyot cied.
王孫賈問曰、與其媚於奥、寧媚於竈、何謂也。子曰、不然、獲罪於天、無所禱也。
yang suon krax myonh yat: jox gi miih qjio qauh, nengh miih qio cauh, gha yoih jax? cix yat: pyot njen, ghruek zuaix qio then, myo sriox taux jax.
子曰、周監於二代、郁郁乎文哉、吾從周。
cix yat: cju kram qio njiih daih, qiuk qiuk gho myon cai, ngo zyung cju.
子入大廟、每事問。或曰、孰謂鄹人之子知禮乎、入大廟、每事問。子聞之曰、是禮也。
cix njip thad mieuh, muaix zrih myonh. ghuok yat: zjuk yoih criu njin cji cix trie lex gho? njip thad mieuh, muaix zrih myonh. cix myon cji yat: zjex lex jax.
子曰、射不主皮、爲力不同科、古之道也。
cix yat: zsjah pyot cjyox bie, yeh lik pyot dung khua, kox cji daux jax.
子貢欲去告朔之餼羊。子曰、賜也爾愛其羊、我愛其禮。
cix kungh jyuk khiox kuuk sruk cji hioih jang. cix yat: sieh jax njex qaih gi jang, ngax qaih gi lex.
子曰、事君盡禮、人以爲諂也。
cix yat: zrih kyon zinx lex, njin jix ye thriemx jax.
定公問君使臣、臣事君、如之何。孔子對曰、君使臣以禮、臣事君以忠。
dengh kung myonh kyon srix zjin, zjin zrih kyon, njo cji gha. khungx cix tuaih yat: kyon srix zjin jix lex, zjin zrih kyon jix triung.
子曰、關雎、樂而不淫、哀而不傷。
cix yat: kruan chjo, lak nji pyot jim, qai nji pyot sjang.
哀公問社於宰我、宰我對曰、夏后氏以松、殷人以柏、周人以栗、曰使民戰栗。子聞之曰、成事不說、遂事不諫、旣往不咎。
qai kung myon zjax qio caix ngax, caix ngax tuaih yat: ghrax ghux zjex jix zsyung, qion njin jix prak, cju njin jix lit, yat srix mjin cjenh lit. cix myon cji yat: zjeng zrih pyot sjyet, zsyih zrih pyot kranh, kioih yangx pyot giux.
子曰、管仲之器小哉。或曰、管仲儉乎。曰、管氏有三歸、官事不攝、焉得儉。然則管仲知禮乎。曰、邦君樹塞門、管氏亦樹塞門、邦君爲兩君之好、有反坫、管氏亦有反坫、管氏而知禮、孰不知禮。
cix yat: kuanx driungh cji khiih sieux cai! ghuok yat: kuanx driungh giemx gho? yat: kuanx zjex iux sam kyoi, kuan zrih pyot sjep, qien tok giemx? njen cok kuanx driungh trie lex gho? yat: prung kyon zjyoh sok muon, kuanx zjex jek zjyoh sok muon. prung kyon yeh liangx kyon cji hauh, iux pyanx temh, kuanx zjex jek iux pyanx temh. kuanx zjex nji trie lex, zjuk pyot trie lex?!
子語魯大師樂、曰、樂其可知也、始作、翕如也、從之、純如也、皦如也、繹如也、以成。
cix ngioh lox thad srii ngruk, yat: ngruk gi khax trie jax. sjix cak, hip njo jax, cyungh cji, zjyn njo jax, keux njo jax, jek njo jax, jix zjeng.
儀封人請見、曰、君子之至於斯也、吾未嘗不得見也。從者見之、出曰、二三子何患於喪乎、天下之無道也久矣、天將以夫子爲木鐸。
ngie pyung njin chiengx ghenh, yat: kyon cix cji cjiih qio sie jax, ngo myoih zjang pyot tok kenh jax. zyungh cjax ghenh cji, chjyt yat: njiih sam cix gha ghruanh qio sangh gho? then ghrax cji myo daux jax kiux ix, then ciang jix pyo cix ye muk dak.
子謂韶、盡美矣、又盡善也。謂武、盡美矣、未盡善也。
cix yoih zjeu, zinx miix ix, iuh zinx zjenx jax. yoih myox, zinx miix jax, myoih zinx zjenx jax.
子曰、居上不寬、爲禮不敬、臨喪不哀、吾何以觀之哉。
cix yat: kio zjangx pyot khuan, ye lex pyot kiengh, lim sang pyot qai, ngo gha jix kuan cji cai?
#里仁第四
lix njin deh siih
子曰、里仁爲美、擇不處仁焉得知。
cix yat: lix njin ye miix, drak pyot chjox njin, qien tok trieh?
子曰、不仁者、不可以久處約、不可以長處樂、仁者安仁、知者利仁。
cix yat: pyot njin cjax, pyot khax jix kiux chjox qiak, pyot khax jix driang chjox lak. njin cjax qan njin, trieh cjax liih njin.
子曰、唯仁者能好人、能惡人。
cix yat: jyi njin cjax nong hauh njin, nong qoh njin.
子曰、苟志於仁矣、無惡也。
cix yat: kux cjih qio njin ix, myo qak jax.
子曰、富與貴、是人之所欲也、不以其道得之、不處也。貧與賤、是人之所惡也、不以其道得之、不去也。君子去仁、惡乎成名。
cix yat: piuh jox kyoih, zjex njin cji sriox jyuk jax, pyot jix gi daux tok cji, pyot chjox jax. bin jox zienh, zjex njin cji sriox qoh jax, pyot jix gi daux tok cji, pyot khioh jax. kyon cix khioh njin, qo gho zjeng mjeng?
君子無終食之間違仁、造次必於是、顚沛必於是。
kyon cix myo cjung zsjik cji kren yoi njin, chauh chiih pjit qio zjex, ten pad pjit qio zjex.
子曰、我未見好仁者、惡不仁者。好仁者無以尚之、惡不仁者其爲仁矣、不使不仁者加乎其身。有能一日用其力於仁矣乎、我未見力不足者。蓋有之矣、我未之見也。
cix yat: ngax myoih kenh hauh njin cjax, qoh pyot njin cjax. hauh njin cjax myo jix zjangh cji, qoh pyot njin cjax gi ye njin ix, pyot srix pyot njin cjax kra gho gi sjin. iux nong qjit njit jyungh gi lik qio njin ix gho, ngax myoih kenh lik pyot cyuk cjax. kad iux cji ix, ngax myoih cji kenh jax.
子曰、人之過也、各於其黨、觀過、斯知仁矣。
cix yat: njin cji kuah jax, kak qio gi tangx. kuan kuah, sie trie njin ix.
子曰、朝聞道、夕死可矣。
cix yat: trieu myon daux, zsiek siix khax ix.
子曰、士志於道、而恥惡衣惡食者、未足與議也。
cix yat: zrix cjih qio daux, nji thrix qak qioi qak zsjik cjax, myoih cyuk jox ngieh jax.
子曰、君子之於天下也、無適也、無莫也、義之與比。
cix yat: kyon cix cji qio then ghrax jax, myo tek jax, myo mak jax, ngieh cji jox pjiih.
子曰、君子懷德、小人懷土、君子懷刑、小人懷惠。
cix yat: kyon cix ghruai tok, sieux njin ghruai thox; kyon cix ghruai gheng, sieux njin ghruai ghueh.
子曰、放利而行、多怨。
cix yat: pyangx liih nji ghrang, ta qyanh.
子曰、能以禮讓爲國乎、何有、不能以禮讓爲國、如禮何。
cix yat: nong jix lex njangh ye kuok gho, gha iux? pyot nong jix lex njangh ye kuok, njo lex gha?
子曰、不患無位、患所以立、不患莫己知、求爲可知也。
cix yat: pyot ghruanh myo yih, ghruanh sriox jix lip; pyot ghruanh mak kix trie, giu ye khax trie jax.
子曰、參乎、吾道一以貫之。曾子曰、唯。子出、門人問曰、何謂也。曾子曰、夫子之道、忠恕而已矣。
cix yat: srim gho, ngo daux qjit jix kuanh cji. cong cix yat: jyix. cix chjyt, muon njin myonh yat: gha yoih jax? cong cix yat: pyo cix cji daux, triung sjoh nji jix ix.
子曰、君子喻於義、小人喻於利。
cix yat: kyon cix jyoh qio ngieh, sieux njin jyoh qio liih.
子曰、見賢思齊焉、見不賢而內省也。
cix yat: kenh ghen si ze ien, kenh pyot ghen nji nuaih ziih siengx jax.
子曰、事父母幾諫、見志不從又敬不違、勞而不怨。
cix yat: zrih byox mux kioix kranh, kenh cjih pyot zyung, iuh kiengh pyot yoi, lau nji pyot qyanh.
子曰、父母在、不遠遊、遊必有方。
cix yat: byox mux zaix, pyot yanx ju, ju pjit iux pyang.
子曰、三年無改於父之道、可謂孝矣。
cix yat: sam nen myo kaix qio byox cji daux, khax yoih hrauh ix.
子曰、父母之年、不可不知也、一則以喜、一則以懼。
cix yat: byox mux cji nen, pyot khax pyot trie jax. qjit cok jix hix, qjit cok jix gyoh.
子曰、古者言之不出、恥躬之不逮也。
cix yat: kox cjax ngian cji pyot chjyt, thrix kiung cji pyot daih jax.
子曰、以約失之者鮮矣。
cix yat: jix qiak sjit cji cjax sienx ix.
子曰、君子欲訥於言而敏於行。
cix yat: kyon cix jyuk nuot qio ngian nji minx qio ghrangh.
子曰、德不孤、必有鄰。
cix yat: tok pyot ko, pjit iux lin.
子游曰、事君數、斯辱矣、朋友數、斯疏矣。
cix ju yat: zrih kyon sruk, sie njyuk ix, bong iux sruk, sie srio ix.
#公冶長第五
kung jax driang deh ngox
子謂公冶長、可妻也、雖在縲絏之中、非其罪也。以其子妻之。
cix yoih kung jax driang: khax cheh jax. syi zaix lyi siet cji triung, pyoi gi zuaix jax. jix gi cix cheh cji.
子謂南容、邦有道不廢、邦無道免於刑戮、以其兄之子妻之。
cix yoih nom jyung: prung iux daux pyot pyad, prung myo daux mienx qio gheng liuk. jix gi hyeng cji cix cheh cji.
子謂子賤、君子哉若人、魯無君子者、斯焉取斯。
cix yoih cix zienh: kyon cix cai njak njin. lox myo kyon cix cjax, sie qien chyox sie?
子貢問曰、賜也何如。子曰、女器也。曰、何器也。曰、瑚璉也。
cix kungh myonh yat: sieh jax gha njo? cix yat: njox khiih jax. yat: gha khiix jax? yat: gho lienx jax.
或曰、雍也仁而不佞。子曰、焉用佞。禦人以口給、屢憎於人、不知其仁、焉用佞。
ghuok yat: qyung jax njin nji pyot nengh. cix yat: qien jyungh nengh? ngiox njin jix khux kip, lyoh cong qio njin. pyot trie gi njin, qien jyungh nengh?
子使漆雕開仕。對曰、吾斯之未能信。子說。
cix srix chit teu khai zrix. tuaih yat: ngo sie cji myoih nong sinh. cix jyet.
子曰、道不行、乗桴桴于海、從我者其由與。子路聞之喜。子曰、由也好勇過我、無所取材。
cix yat: daux pyot ghrang, zsjing phyo phyo yo haix, zyungh ngax cjax gi ju jo? cix loh myon cji hix. cix yat: ju jax hauh jyungx kuah ngax, myo sriox chyox zai.
孟武伯問子路仁乎、子曰、不知也。又問、子曰、由也千乗之國可使治其賦也、不知其仁也。
mrangh myox prak myonh: cix loh njin gho? cix yat: pyot trie jax. iuh myonh. cix yat: ju jax chen zsjingh cji kuok khax srix dri gi pyoh jax, pyot trie gi njin jax.
求也何如、子曰、求也千室之邑百乗之家可使爲之宰也、不知其仁也。
giu jax gha njo? cix yat: giu jax, chen sjit cji qip, prak zsjingh cji kra, khax srix ye cji caix jax, pyot trie gi njin jax.
赤也何如、子曰、赤也束帶立於朝可使與賓客言也、不知其仁也。
chjek jax gha njo? cix yat: chjek jax, sjyuk tad lip qio drieu, khax srix jox pjin khrak ngian jax, pyot trie gi njin jax.
子謂子貢曰、女與回也孰愈。對曰、賜也何敢望回。回也聞一知十、賜也聞一知二。子曰、弗如也、吾與女弗如也。
cix yoih cix kungh yat: njox jox ghuai jax zjuk jyox? tuaih yat: sieh jax gha kamx myangh ghuai? ghuai jax myon qjit trie zjip, sieh jax myon qjit trie njiih. cix yat: pyot njo jax, ngo jox njox pyot njo jax.
宰予晝寢。子曰、朽木不可雕也、糞土之牆不可杇也、於予與何誅。
cai jo triuh chimx. cix yat: hiux muk pyot khax teu jax, pyonh thox cji ziang pyot khax qo ja, qio jo jo gha tryo?
子曰、始吾於人也、聽其言而信其行、今吾於人也、聽其言而觀其行。於予與改是。
cix yat: sjix ngo qio njin jax, theng gi ngian nji sinh gi ghrangh, kim ngo qio njin jax, theng gi ngian nji kuan gi ghrangh. qio jo jo kaix zjex.
子曰、吾未見剛者。或對曰、申棖。子曰、棖也慾、焉得剛。
cix yat: ngo myoih kenh kang cjax. ghuok tuaih yat: sjin drang. cix yat: drang jax jyuk, qien tok kang?
子貢曰、我不欲人之加諸我也、吾亦欲無加諸人。子曰、賜也非爾所及也。
cix kungh yat: ngax pyot jyuk njin cji kra cjo ngax jax, ngo jek jyuk myo kra cjo njin. cix yat: sieh jax pyoi njex sriox gip jax.
子貢曰、夫子之文章可得而聞也。夫子之言性與天道不可得而聞也。
cix kungh yat: pyo cix cji myon cjang, khax tok nji myon jax. pyo cix cji ngian siengh jox then daux, pyot khax tok nji myon jax.
子路有聞、未之能行、唯恐有聞。
cix loh iux myon, myoih cji nong ghrang, jyi khyungx iux myon.
子貢問曰、孔文子、何以謂之文也。子曰、敏而好學、不恥下問、是以謂之文也。
cix kungh myonh yat: kungx myon cix, gha jix yoih cji myon jax? cix yat: minx nji hauh ghruk, pyot thrix ghrax myonh, zjex jix yoih cji myon jax.
子謂子産、有君子之道四焉、其行己也恭、其事上也敬、其養民也惠、其使民也義。
cix yoih cix srenx, iux kyon cix cji daux siih ien: gi ghrang kix jax kyung, gi zrih zjangh jax kiengh, gi jangx mjin jax ghueh, gi srix mjin jax ngieh.
子曰、晏平仲、善與人交、久而敬之。
cix yat: qranh bieng driungh, zjenx jox njin krau, kiux nji kiengh cji.
子曰、臧文仲、居蔡、山節藻梲、何如其知也。
cix yat: cang myon driungh, kio chad, sren cet caux cjyet, gha njo gi trieh jax?
子張問曰、令尹子文三仕爲令尹、無喜色、三已之、無愠色、舊令尹之政必以告新令尹、何如。子曰、忠矣。曰、仁矣乎。曰、未知、焉得仁。
cix triang myonh yat: liengh jynx cix myon sam zrix ye liengh jynx, myo hix srik, sam jix cji, myo qyonh srik, giuh liengh jynx cji cjengh pjit jix kauh sin liengh jynx, gha njo? cix yat: triung ix. yat: njin ix gho? yat: myoih trie, qien tok njin?
崔子弑齊君。陳文子有馬十乗、棄而違之。至於他邦、則曰猶吾大夫崔子也、違之。之一邦、則又曰猶吾大夫崔子也、違之、何如。子曰、清矣。曰、仁矣乎。曰、未知、焉得仁。
chuai cix sjih ze kyon. drin myon cix iux mrax zjip zsjingh, khjiih nji yoi cji. cjiih qio tha prung, cok yat ju ngo dad pyo chuai cix jax, yoi cji. cji qjit prung, cok iuh yat ju ngo dad pyo chuai cix jax, yoi cji, gha njo? cix yat: chieng ix. yat: njin ix gho? yat: myoih trie, qien tok njin?
季文子三思而後行。子聞之曰、再斯可矣。
kjyih myon cix samh si nji ghux ghrang. cix myon cji yat: caih sie khax ix.
子曰、寗武子、邦有道則知、邦無道則愚、其知可及也、其愚不可及也。
cix yat: nengh myox cix, prung iux daux cok trieh, prung myo daux cok ngyo. gi trieh khax gip jax, gi ngyo pyot khax gip jax.
子在陳曰、歸與歸與、吾黨之小子狂簡、斐然成章、不知所以裁之。
cix zaix drin yat: kyoi jo kyoi jo, ngo tangx cji sieux cix gyang krenx, phyoix njen zjeng cjang, pyot trie sriox jix zai cji.
子曰、伯夷叔齊、不念舊惡、怨是用希。
cix yat: prak jii sjuk ze, pyot nemh giuh qak, qyanh zjex jyungh hioi.
子曰、孰謂微生高直、或乞醯焉乞諸其鄰而與之。
cix yat: zjuk yoih myoi srieng kau drik, ghuok khiot he ien, khiot cjo gi lin nji jox cji.
子曰、巧言令色、足恭、左丘明恥之、丘亦恥之、匿怨而友其人、左丘明恥之、丘亦恥之。
cix yat: khraux ngian liengh srik, cyoh kyung, cax khiu mieng thrix cji, khiu jek thrix cji; nrik qyanh nji iux gi njin, cax khiu mieng thrix cji, khiu jek thrix cji.
顏淵季路侍、子曰、盍各言爾志。子路曰、願車馬、衣輕裘、與朋友共、敝之而無憾。顏淵曰、願無伐善、無施勞。子路曰、願聞子之志。子曰、老者安之、朋友信之、少者懷之。
ngran quen kjyih loh zjih. cix yat: ghap kak ngian njex cjih. cix loh yat: ngyanh kio mrax, qioih khjeng giu, jox bong iux gyungh, bjed cji nji myo ghomh. ngran quen yat: ngyanh myo byat zjenx, myo sje lau. cix loh yat: ngyanh myon cix cji cjih. cix yat: laux cjax qan cji, bong iux sinh cji, sjeuh cjax ghruai cji.
子曰、已矣乎、吾未見能見其過而內自訟者也。
cix yat: jix ix gho, ngo myoih kenh nong kenh gi kuah nji nuaih ziih zsyungh cjax jax.
子曰、十室之邑、必有忠信如丘者焉、不如丘之好學也。
cix yat: zjip sjit cji qip, pjit iux triung sinh njo khiu cjax ien, pyot njo khiu cji hauh ghruk jax.
#雍也第六
qjyung jax deh liuk
子曰、雍也可使南面。仲弓問子桑伯子。子曰、可也簡。仲弓曰、居敬而行簡、以臨其民、不亦可乎。居簡而行簡、無乃大簡乎。子曰、雍之言然。
cix yat: qyung jax khax srix nom mjenh. driungh kiung myonh cix sang prak cix. cix yat: khax jax krenx. driungh kiung yat: kio kiengh nji ghrang krenx, jix lim gi mjin, pyot jek khax gho? kio krenx nji ghrang krenx, myo naix thad krenx gho? cix yat: qyung cji ngian njen.
哀公問弟子孰爲好學、孔子對曰、有顏回者好學、不遷怒、不貳過、不幸短命死矣。今也則亡、未聞好學者也。
qai kung myonh dex cix zjuk ye hauh ghruk. khungx cix tuaih yat: iux ngran ghuai cjax hauh ghruk, pyot chien noh, pyot njiih kuah, pyot ghrengx tuanx miengh siix ix. kim jax cok myo, myoih myon hauh ghruk cjax jax.
子華使於齊、冉子爲其母請粟。子曰、與之釜。請益、曰、與之庾。冉子與之粟五秉。子曰、赤之適齊也、乘肥馬、衣輕裘、吾聞之也。君子周急不繼富。原思爲之宰、與之粟九百、辭。子曰、毋、以與爾鄰里鄉黨乎。
cix ghrua srih qio ze, njemx cix yeh gi mux chiengx syuk. cix yat: jox cji byox. chiengx qjek, yat: jox cji jyox. njemx cix jox cji syuk ngox piengx. cix yat: chjek cji sjek zek jax, zsjing byoi mrax, qioih khjeng giu, ngo myon cji jax. kyon cix cju kip pyot keh piuh. ngyan si yeh cji caix, jox cji syuk kiux prak, zsi. cix yat: myo, jix jox njex lin lix hiang tangx gho?
子謂仲弓曰、犂牛之子、騂且角、雖欲勿用、山川其舍諸。
cix yoih driungh kiung yat: lii ngiu cji cix, syeng chiax kruk, syi jyuk myot jyungh, sren chjyen gi sjax cjo?
子曰、回也其心三月不違仁、其餘則日月至焉而已矣。
cix yat: ghuai jax gi sim sam ngyat pyot yoi njin, gi jo cok njit ngyat cjiih ien nji jix ix.
季康子問仲由可使從政也與、子曰、由也果、於從政乎何有。曰、賜也可使從政也與、曰、賜也達、於從政乎何有。曰、求也可使從政也與、曰、求也藝、於從政乎何有。
kjyih khang cix myonh driungh ju khax srix zyung cjengh jax jo? cix yat: ju jax kuax, qio zyung cjengh gho gha iux? yat, sieh jax khax srix zyung cjengh jax jo? yat: sieh jax dat, qio zyung cjengh gho gha iux? yat, giu jax khax srix zyung cjengh jax jo? yat: giu jax ngjed, qio zyung cjengh gho gha iux?
季氏使閔子騫爲費宰。閔子騫曰、善爲我辭焉、如有復我者、則吾必在汶上矣。
kjyih zjex srix minx cix khien yeh piih caix. minx cix khien yat: zjenx yeh ngax zsi ien, njo iux biuk ngax cjax, cok ngo pjit zaix myonh zjangx ix.
伯牛有疾、子問之、自牖執其手、曰、亡之、命矣夫、斯人也而有斯疾也、斯人也而有斯疾也。
prak ngiu iux zit, cix myonh cji, ziih jux cjip gi sjux, yat: myang cji, miengh ix byo? sie njin jax, nji iux sie zit jax, sie njin jax, nji iux sie zit jax!
子曰、賢哉回也、一簞食、一瓢飲、在陋巷、人不堪其憂、回也不改其樂、賢哉回也。
cix yat: ghen cai ghuai jax. qjit tan zsih, qjit bjeu qimx, zaix luh ghrungh, njin pyot khom gi qiu, ghuai jax pyot kaix gi lak, ghen cai ghuai jax.
冉求曰、非不說子之道、力不足也。子曰、力不足者、中道而廢、今女畫。
njemx giu yat: pyoi pyot jyet cix cji daux, lik pyot cyuk jax. cix yat: lik pyot cyuk cjax, triung daux nji pyad, kim njox ghrueh.
子謂子夏曰、女爲君子儒、無爲小人儒。
cix yoih cix ghrax yat: njox yeh kyon cix njyo, myo yeh sieux njin njyo.
子游爲武城宰、子曰、女得人焉爾乎、曰、有澹臺滅明者、行不由徑、非公事未甞至於偃之室也。
cix ju yeh myox zjeng caix. cix yat: njox tok njin ien njex gho? yat: iux dam dai mjet mieng cjax, ghrang pyot ju kengh, pyoi kung zrih, myoih zjang cjiih qio qianx cji sjit jax.
子曰、孟之反不伐、奔而殿、將入門、策其馬、曰、非敢後也、馬不進也。
cix yat: mrangh cji pyanx pyot byat, puon nji tenh, ciang njip muon, chrek gi mrax, yat: pyoi kamx ghux jax, mrax pyot cinh jax.
子曰、不有祝鮀之佞而有宋朝之美、難乎免於今之世矣。
cix yat: pyot iux cjuk da cji nengh nji iux suungh drieu cji miix, nan gho mienx qio kim cji sjed ix.
子曰、誰能出不由戶、何莫由斯道也。
cix yat: zjyi nong chjyt pyot ju ghox, gha mak ju sie daux jax.
子曰、質勝於文則野、文勝於質則史。文質彬彬、然後君子。
cix yat: cjit sjingh qio myon cok jax, myon sjingh qio cjit cok srix. myon cjit pin pin, njen ghux kyon cix.
子曰、人之生也直、罔之生也幸而免。
cix yat: njin cji srieng jax drik, myangx cji srieng jax, ghrengx nji mienx.
子曰、知之者不如好之者、好之者不如樂之者。
cix yat: trie cji cjax pyot njo hauh cji cjax, hauh cji cjax pyot njo lak cji cjax.
子曰、中人以上可以語上也、中人以下不可以語上也。
cix yat: triung njin jix zjangx khax jix ngioh zjangh jax, triung njin jix ghrax pyot khax jix ngioh zjangh jax.
樊遲問知、子曰、務民之義、敬鬼神而遠之、可謂知矣。問仁、曰、仁者先難而後獲、可謂仁矣。
byan drii myonh trieh, cix yat: myoh mjin cji ngieh, kiengh kyoix zsjin nji yanh cji, khax yoih trieh ix. myonh njin, yat: njin cjax sen nan nji ghux ghruek, khax yoih njin ix.
子曰、知者樂水、仁者樂山、知者動、仁者靜、知者樂、仁者壽。
cix yat: trieh cjax ngrauh sjyix, njin cjax ngrauh sren; trieh cjax dungx, njin cjax ziengx; trieh cjax lak, njin cjax zjuh.
子曰、齊一變至於魯、魯一變至於道。
cix yat: ze qjit pienh, cjiih qio lox, lox qjit pienh, cjiih qio daux.
子曰、觚不觚、觚哉觚哉。
cix yat: ko pyot ko, ko cai ko cai.
宰我問曰、仁者雖告之曰、井有仁焉、其從之也、子曰、何爲其然也、君子可逝也、不可陷也、可欺也、不可罔也。
caix ngax myonh yat: njin cjax syi kauh cji yat, ciengx iux njin ien, gi zyung cji jax? cix yat: gha yeh gi njen jax? kyon cix khax zjed jax, pyot khax ghremh jax, khax khi jax, pyot khax myangx jax.
子曰、君子博學於文、約之以禮、亦可以弗畔矣夫。
cix yat: kyon cix pak ghruk qio myon, qiak cji jix lex, jek khax jix pyot buanh ix byo.
子見南子，子路不說。夫子矢之曰、予所否者、天厭之、天厭之。
cix kenh nom cix, cix loh pyot jyet. pyo cix sjiix cji yat: jo sriox piux cjax, then qjemh cji, then qjemh cji.
子曰、中庸之爲德也、其至矣乎、民鮮久矣。
cix yat: triung jyung cji ye tok jax, gi cjiih ix gho, mjin sienx kiux ix.
子貢曰、如有博施於民、而能濟衆、何如、可謂仁乎。子曰、何事於仁、必也聖乎、堯舜其猶病諸。
cix kungh yat: njo iux pak sjeh qio mjin, nji nong ceh cjungh, gha njo, khax yoih njin gho? cix yat: gha zrih qio njin, pjit jax sjengh gho? ngeu sjynh gi ju biengh cjo.
夫仁者、己欲立而立人、己欲達而達人。能近取譬、可謂仁之方也已。
byo njin cjax, kix jyuk lip nji lip njin, kix jyuk dat nji dat njin. nong gionx chyox phjeh, khax yoih njin cji pyang jax jix.
#述而第七
zsjyt nji deh chit
子曰、述而不作、信而好古、竊比於我老彭。
cix yat: zsjyt nji pyot cak, sinh nji hauh kox, chet pjiix qio ngax laux brang.
子曰、默而識之、學而不厭、誨人不倦、何有於我哉。
cix yat: mok nji sjik cji, ghruk nji pyot qjemh, huaih njin pyot gyenh, gha iux qio ngax cai?
子曰、德之不脩、學之不講、聞義不能徙、不善不能改、是吾憂也。
cix yat: tok cji pyot siu, ghruk cji pyot krungx, myon ngieh pyot nong siex, pyot zjenx pyot nong kaix, zjex ngo qiu jax.
子之燕居、申申如也、夭夭如也。
cix cji qenh kio, sjin sjin njo jax, qieu qieu njo jax.
子曰、甚矣吾衰也、久矣吾不復夢見周公。
cix yat: zjimx ix ngo sryi jax, kiux ix ngo pyot biuh miungh kenh cju kung.
子曰、志於道、據於德、依於仁、游於藝。
cix yat: cjih qio daux, kioh qio tok, qioi qio njin, ju qio ngjed.
子曰、自行束脩以上、吾未嘗無誨焉。
cix yat: ziih ghrang sjyuk siu jix zjangx, ngo myoih zjang myo huaih ien.
子曰、不憤不啓、不悱不發、舉一隅不以三隅反、則不復也。
cix yat: pyot byonx pyot khex, pyot phyoix pyot pyat, kiox qjit ngyo pyot jix sam ngyo pyanx, cok pyot biuh jax.
子食於有喪者之側、未嘗飽也。子於是日哭、則不歌。
cix zsjik qio iux sang cjax cji crik, myoih zjang praux jax. cix qio zjex njit khuk, cok pyot ka.
子謂顏淵曰、用之則行、舍之則藏、唯我與爾有是夫。子路曰、子行三軍、則誰與。子曰、暴虎馮河、死而無悔者、吾不與也、必也臨事而懼、好謀而成者也。
cix yoih ngran quen yat: jyungh cji cok ghrang, sjax cji cok zang, jyi ngax jox njex iux zjex byo. cix loh yat: cix ghrang sam kyon, cok zjyi jox? cix yat: bauh hox bing gha, siix nji myo huaix cjax, ngo pyot jox jax. pjit jax lim zrih nji gyoh, hauh miu nji zjeng cjax jax.
子曰、富而可求也、雖執鞭之士吾亦爲之、如不可求、從吾所好。
cix yat: piuh nji khax giu jax, syi cjip pjen cji zrix, ngo jek ye cji, njo pyot khax giu, zyung ngo sriox hauh.
子之所愼、齊、戰、疾。
cix cji sriox zjinh, crai, cjenh, zit.
子在齊聞韶、三月不知肉味、曰、不圖爲樂之至於斯也。
cix zaix ze myon zjeu, sam ngyat pyot trie njuk myoih, yat: pyot do ye ngruk cji cjiih sie jax.
冉有曰、夫子爲衞君乎。子貢曰、諾、吾將問之。入曰、伯夷叔齊、何人也。曰、古之賢人也。曰、怨乎。曰、求仁而得仁、又何怨。出曰、夫子不爲也。
njemx iux yat: pyo cix yeh yed kyon gho? cix kungh yat: nak, ngo ciang myonh cji. njip yat: prak jii sjuk ze, gha njin jax? yat: kox cji ghen njin jax. yat: qyanh gho? yat: giu njin nji tok njin, iuh gha qyanh? chjyt yat: pyo cix pyot yeh jax.
子曰、飯疏食飲水、曲肱而枕之、樂亦在其中矣、不義而富且貴、於我如浮雲。
cix yat: byanx srio zsih qimx sjyix, khyuk kuong nji cjimh cji, lak jek zaix gi triung ix. pyot ngieh nji piuh chiax kyoih, qio ngax njo biu yon.
子曰、加我數年、五十以學易、可以無大過矣。
cix yat: kra ngax sruk nen, ngox zjip jix ghruk jek, khax jix myo dad kuah ix.
子所雅言、詩、書、執禮、皆雅言也。
cix sriox ngrax ngian, sji, sjo, cjip lex, krai ngrax ngian jax.
葉公問孔子於子路、子路不對。子曰、女奚不曰、其爲人也、發憤忘食、樂以忘憂、不知老之將至云爾。
sjep kung myonh kungx cix qio cix loh, cix loh pyot tuaih. cix yat: njox ghe pyot yat, gi ye njin jax, pyat byonx myang zsjik, lak jix myang qiu, pyot trie laux cji ciang cjiih yon njex?
子曰、我非生而知之者、好古敏以求之者也。
cix yat: ngax pyoi srieng nji trie cji cjax, hauh kox minx jix giu cji cjax jax.
子不語、怪、力、亂、神。
cix pyot ngiox: kruaih, lik, luanh, zsjin.
子曰、三人行、必有我師焉、擇其善者而從之、其不善者而改之。
cix yat: sam njin ghrang, pjit iux ngax srii ien, drak gi zjenx cjax nji zyung cji, gi pyot zjenx cjax nji kaix cji.
子曰、天生德於予、桓魋其如予何。
cix yat: then srieng tok qio jo, ghuan duai gi njo jo gha?
子曰、二三子、以我爲隱乎、吾無隱乎爾、吾無行而不與二三子者、是丘也。
cix yat: njiih sam cix, jix ngax ye qionx gho? ngo myo qionx gho njex, ngo myo ghrang nji pyot jox njiih sam cix cjax, zjex khiu jax.
子以四敎、文、行、忠、信。
cix jix siih krauh: myon, ghrangh, triung, sinh.
子曰、聖人、吾不得而見之矣、得見君子者斯可矣。
cix yat: sjengh njin, ngo pyot tok nji kenh cji ix, tok kenh kyon cix cjax sie khax ix.
子曰、善人、吾不得而見之矣、得見有恒者斯可矣。亡而爲有、虛而爲盈、約而爲泰、難乎有恒矣。
cix yat: zjenx njin, ngo pyot tok nji kenh cji ix, tok kenh iux ghong cjax sie khax ix. myo nji ye iux, hio nji ye jeng, qiak nji ye thad, nan gho iux ghong ix.
子釣而不綱、弋不射宿。
cix teuh nji pyot kang, jik pyot zsjek siuk.
子曰、蓋有不知而作之者、我無是也。多聞擇其善者而從之、多見而識之、知之次也。
cix yat: kad iux pyo trie nji cak cji cjax, ngax myo zjex jax. ta myon drak gi zjenx cjax nji zyung cji, ta kenh nji cjih cji, trie cji chiih jax.
互鄉難與言、童子見、門人惑。子曰、與其進也、不與其退也、唯何甚、人潔己以進、與其潔也、不保其往也。
ghoh hiang nan jox ngian. dung cix kenh, muon njin ghuok. cix yat: jox gi cinh jax, pyot jox gi thuaih jax, jyi gha zjimx, njin ket kix jix cinh. jox gi ket jax, pyot paux gi yangx jax.
子曰、仁遠乎哉、我欲仁、斯仁至矣。
cix yat: njin yanx gho cai? ngax jyuk njin, sie njin cjiih ix.
陳思敗問昭公知禮乎、孔子曰、知禮。孔子退、揖巫馬期而進之、曰、吾聞君子不黨、君子亦黨乎。君取於吳爲同姓、謂之吳孟子、君而知禮、孰不知禮。巫馬期以告、子曰、丘也幸、苟有過、人必知之。
drin si brad myonh cjeu kung trie lex gho, khungx cix yat: trie lex. khungx cix thuaih, qjip myo mrax gi nji cinh cji, yat: ngo myon kyon cix pyot tangx, kyon cix jek tangx gho? kyon chyox qio ngo ye dung siengh, yoih cji ngo mrangh cix, kyon nji trie lex, zjuk pyot trie lex? myo mrax gi jix kuuk, cix yat: khiu jax ghrengx, kux iux kuah, njin pjit trie cji.
子與人歌而善、必使反之、而後和之。
cix jox njin ka nji zjenx, pjit srix pyanx cji, nji ghux ghuah cji.
子曰、文、莫吾猶人也。躬行君子、則吾未之有得。
cix yat: myon, mak ngo ju njin jax. kiung ghrang kyon cix, cok ngo myoih cji iux tok.
子曰、若聖與仁、則吾豈敢、抑爲之不厭、誨人不倦、則可謂云爾已矣。公西華曰、正唯弟子不能學也。
cix yat: njak sjengh jox njin, cok ngo khioix kamx, qik ye cji pyot qjemh, huaih njin pyot gyenh, cok khax yoih yon njex jix ix. kung se ghrua yat: cjengh jyi dex cix pyot nong ghruk jax.
子疾病、子路請禱。子曰、有諸。子路對曰、有之。誄曰、禱爾于上下神祇。子曰、丘之禱久矣。
cix zit biengh, cix loh chiengx taux. cix yat: iux cjo? cix loh tuaih yat: iux cji. lyix yat: taux njex yo zjangx ghrax zsjin gje. cix yat: khiu cji taux kiux ix.
子曰、奢則不孫、儉則固。與其不孫也寧固。
cix yat: sja cok pyot suonh, giemx cok koh. jox gi pyot suonh jax nengh koh.
子曰、君子坦蕩蕩、小人長戚戚。
cix yat: kyon cix thanx dangx dangx, sieux njin driang chek chek.
子溫而不厲、威而不猛、恭而安。
cix quon nji pyot lied, qyoi nji pyot mrangx, kyung nji qan.
#泰伯第八
thad prak deh pret
子曰、泰伯、其可謂至德也已矣、三以天下讓、民無得而稱焉。
cix yat: thad prak, gi khax yoih cjiih tok jax jix ix. sam jix then ghrax njangh, mjin myo tok nji chjing ien.
子曰、恭而無禮則勞、愼而無禮則葸、勇而無禮則亂、直而無禮則絞。君子篤於親、則民興於仁、故舊不遺、則民不偷。
cix yat: kyung nji myo leq cok lau, zjinh nji myo leq cok six, jyungx nji myo lex cok luanh, drik nji myo lex cok kraux. kyon cix tuuk qio chin, cok mjin hing qio njin, kox giuh pyot jyi, cok mjin pyot thu.
曾子有疾、召門弟子曰、啓予足、啓予手。詩云、戰戰兢兢、如臨深淵、如履薄冰、而今而後、吾知免夫小子。
cong cix iux zit, drieuh myon dex cix yat: khex jo cyuk, khex jo sjux. sji yon: cjenh cjenh king king, njo liix bak ping, nji kim nji ghux, ngo trie mienx byo sieux cix.
曾子有疾、孟敬子問之。曾子言曰、鳥之將死、其鳴也哀、人之將死、其言也善。君子所貴乎道者三、動容貌、斯遠暴慢矣、正顏色、斯近信矣、出辭氣、斯遠鄙倍矣。籩豆之事、則有司存。
cong cix iux zit, mrangh kiengh cix myonh cji. cong cix ngian yat: teux cji ciang siix, gi mieng jax qai. njin cji ciang siix, gi ngian jax zjenx. kyon cix sriox kyoih gho daux cjax sam: dungx jyung mrauh, sie yanh bauh mranh ix; cjengh ngran srik, sie gionh sinh ix; chjyt zsi khioih, sie yanh piix baix ix. pen duh cji zrih, cok iux si zuon.
曾子曰、以能問於不能、以多問於寡、有若無、實若虛、犯而不校、昔者吾友、常從事於斯矣。
cong cix yat: jix nong myonh qio pyot nong, jix ta myonh qio kruax, iux njak myo, zsjit njak hio, byamx nji pyot krauh, siek cjax ngo iux, zjang zyung zrih qio sie ix.
曾子曰、可以託六尺之孤、可以寄百里之命、臨大節而不可奪也。君子人與、君子人也。
cong cix yat: khax jix thak liuk chjek cji ko, khax jix kieh prak lix cji miengh, lim dad cet nji pyot khax duat jax. kyon cix njin jo? kyon cix njin jax.
曾子曰、士不可以不弘毅、任重而道遠。仁以爲己任、不亦重乎、死而後已、不亦遠乎。
cong cix yat: zrix pyot khax jix pyot ghuong ngioih, njimh dryungx nji daux yanx. njin jix ye kix njimh, pyot jek dryungx gho? siix nji ghux jix, pyot jek yanx gho?
子曰、興於詩、立於禮、成於樂。
cix yat: hing qio sji, lip qio lex, zjeng qio ngruk.
子曰、民可使由之、不可使知之。
cix yat: mjin khax srix ju cji, pyot khax srix trie cji.
子曰、好勇疾貧亂也、人而不仁、疾之以甚亂也。
cix yat: hauh jyungx zit bin luanh jax. njin nji pyot njin, zit cji jix zjimx luanh jax.
子曰、如有周公之才之美、使驕且吝、其餘不足觀也已。
cix yat: njo iux cju kung cji zai cji miix, srix kieu chiax linh, gi jo pyot cyuk kuan jax jix.
子曰、三年學、不至於穀、不易得也。
cix yat: sam nen ghruk, pyot cjiih qio kuk, pyot jeh tok jax.
子曰、篤信好學、守死善道。 危邦不入、亂邦不居、天下有道則見、無道則隱。邦有道、貧且賤焉、恥也。邦無道、富且貴焉、恥也。
cix yat: tuuk sinh hauh ghruk, sjux siix zjenx daux. ngye prung pyot njip, luanh prung pyot kio. then ghrax iux daux cok ghenh, myo daux cok qionx. prung iux daux, bin chiax zienh ien, thrix jax; prung myo daux, piuh chiax kyoih ien, thrix jax.
子曰、不在其位、不謀其政。
cix yat: pyot zaix gi yih, pyot miu gi cjengh.
子曰、師摯之始、關雎之亂、洋洋乎、盈耳哉。
cix yat: srii cjiih cji sjix, kruan chio cji luanh, jang jang gho, jeng njix cai.
子曰、狂而不直、侗而不愿、悾悾而不信、吾不知之矣。
cix yat: gyang nji pyot drik, thung nji pyot ngyanh, khung khung nji pyot sinh, ngo pyot trie cji ix.
子曰、學如不及、猶恐失之。
cix yat: ghruk njo pyot gip, ju khyungx sjit cji.
子曰、巍巍乎、舜禹之有天下也、而不與焉。
cix yat: ngyoi ngyoi gho, sjynh yox cji iux then ghrax jax, nji pyot joh ien.
子曰、大哉堯之爲君也、巍巍乎、唯天爲大、唯堯則之、蕩蕩乎、民無能名焉。巍巍乎、其有成功也、煥乎、其有文章。
cix yat: dad cai ngeu cji ye kyon jax, ngyoi ngyoi gho, jyi then ye dad, jyi ngeu cok cji, dangx dangx gho, mjin myo nong mjeng ien. ngyoi ngyoi gho, gi iux zjeng kung jax, huanh gho, gi iux myon cjang.
舜有臣五人而天下治。武王曰、予有亂臣十人。孔子曰、才難、不其然乎、唐虞之際、於斯爲盛、有婦人焉、九人而已。三分天下有其二、以服事殷、周之德、其可謂至德也已矣。
sjynh iux zjin ngox njin nji then ghrax drih. myox yang yat: jo iux luanh zjin zjip njin. khungx cix yat: zai nan, pyot gi njen gho? dang ngyo cji cjed, qio sie ye zjengh, iux biux njin ien, kiux njin nji jix. sam pyon then ghrax iux gi njiih, jix biuk zrih qion. cju cji tok, gi khax yoih cjiih tok jax jix ix.
子曰、禹、吾無閒然矣。菲飲食而致孝乎鬼神、惡衣服而致美乎黻冕、卑宮室而盡力乎溝洫。禹、吾無閒然矣。
cix yat: yox, ngo myo krenh njen ix. phyoix qimx zsjik nji triih hrauh gho kyoix zsjin, qak qioi biuk nji triih miix gho pyot mienx, pje kiung sjit nji zinx lik gho ku hyk. yox, ngo myo krenh njen ix.
#子罕第九
cix hanx deh kiux
子罕言利與命與仁。
cix hanx ngian liih, jox miengh, jox njin.
達巷黨人曰、大哉孔子、博學而無所成名。子聞之謂門弟子曰、吾何執、執御乎、執射乎、吾執御矣。
dat ghrungh tangx njin yat: dad cai khungx cix, pak ghruk nji myo sriox zjeng mjeng. cix myon cji, yoih muon dex cix yat: ngo gha cjip? cjip ngioh gho? cjip zsjah gho? ngo cjip ngioh ix.
子曰、麻冕、禮也、今也純、儉、吾從衆。拜下、禮也、今拜乎上、泰也。雖違衆、吾從下。
cix yat: mra mienx, lex jax, kim jax zjyn, giemx, ngo zyung cjungh. praih ghrax, lex jax, kim praih gho zjangx, thad jax, syi yoi cjungh, ngo zyung ghrax.
子絕四、毋意、毋必、毋固、無我。
cix zyet siih: myo qih, myo pjit, myo koh, myo ngax.
子畏於匡。曰、文王旣沒、文不在茲乎。天之將喪斯文也、後死者不得與於斯文也。天之未喪斯文也、匡人其如予何。
cix qyoih qio khyang. yat: myon yang kioih muot, myon pyot zaix ci gho. then cji ciang sangh sie myon jax, ghux siix cjax pyot tok jox qio sie myon jax. then cji myoih sangh sie myon jax, khyang njin gi njo jo gha?
大宰問於子貢曰、夫子聖者與、何其多能也。子貢曰、故天縱之將聖、又多能也。子聞之曰、大宰知我乎。吾少也賤故多能鄙事。君子多乎哉、不多也。牢曰、子云、吾不試故藝。
thad caix myonh qio cix kungh yat: pyo cix sjengh cjax jo? gha gi ta nong jax? cix kungh yat: koh then cyungh cji ciang sjengh, iuh ta nong jax. cix myon cji yat: thad caix trie ngax gho? ngo sjeuh jax zienh, koh ta nong piix zrih. kyon cix ta gho cai? pyot ta jax. lau yat: cix yon, ngo pyot sjih, koh ngjed.
子曰、吾有知乎哉、無知也。有鄙夫問於我、空空如也。我叩其兩端而竭焉。
cix yat: ngo iux trie gho cai? myo trie jax. iux piix pyo myonh qio ngax, khung khung njo jax. ngax khux gi liangx tuan nji giat ien.
子曰、鳳鳥不至、河不出圖、吾已矣夫。
cix yat: biungh teux pyot cjiih, gha pyot chjyt do, ngo jix ix byo!
子見齊衰者、冕衣裳者、與瞽者、見之、雖少必作、過之、必趨。
cix kenh cii chuai cjax, mienx qioi zjang cjax, jox kox cjax, kenh cji, syi sjeuh pjit cak, kua cji, kua cji, pjit chyo.
顏淵喟然歎曰、仰之彌高、鑽之彌堅、瞻之在前、忽焉在後。夫子循循然善誘人、博我以文、約我以禮。欲罷不能、旣竭吾才、如有所立卓爾、雖欲從之、末由也已。
ngran quen khyih njen thanh yat: ngiangx cji mje kau, cuan cji mje ken, cjem cji zaix zen, huot ien zaix ghux. pyo cix zsyn zsyn zjenx jux njin, pak ngax jix myon, qiak ngax jix lex. jyuk brex pyot nong, kioih giat ngo zai, njo iux sriox lip truk njex, syi jyuk zyung cji, muat ju jax jix.
子疾病、子路使門人爲臣。病閒曰、久矣哉、由之行詐也、無臣而爲有臣、吾誰欺、欺天乎。且予與其死於臣之手也、毋寧死於二三子之手乎、且予縱不得大葬、予死於道路乎。
cix zit biengh, cix loh srix muon njin ye zjin. biengh krenh yat: kiux ix cai, ju cji ghrang crah jax, myo zjin nji ye iux zjin, ngo zjyi khi, khi then gho? chiax jo jox gi siix qio zjin cji sjux jax, myo nengh siix qio njiih sam cix cji sjux gho? chiax jo cyungh pyot tok dad cangh, jo siix qio daux loh gho?
子貢曰、有美玉於斯、韞匵而藏諸、求善賈而沽諸。子曰、沽之哉、沽之哉、我待賈者也。
cix kungh yat: iux miix ngyuk qio sie, qyonx duk nji zang cjo. giu zjenx krah nji koh cjo. cix yat: koh cji cai, koh cji cai, ngax daix krah cjax jax.
子欲居九夷、或曰、陋、如之何。子曰、君子居之、何陋之有。
cix jyuk kio kiux jii, guok yat: luh, njo cji gha? cix yat: kyon cix kio cji, gha luh cji iux?
子曰、吾自衞反魯、然後樂正、雅頌各得其所。
cix yat: ngo ziih yed pyanx lox, njen ghux ngruk cjengh, ngrax zsyungh kak tok gi sriox.
子曰、出則事公卿、入則事父兄、喪事不敢不勉、不爲酒困、何有於我哉。
cix yat: chjyt cok zrih kung khieng, njip cok zrih byox hyeng, sang zrih pyot kamx pyot mienx, pyot ye ciux khuonh, gha iux qio ngax cai?
子在川上曰、逝者如斯夫、不舍晝夜。
cix zaix chjyen zjangx yat, zjed cjax njo sie byo, pyot sjax triuh jah.
子曰、吾未見好德如好色者也。
cix yat: ngo myoih kenh hauh tok njo hauh srik cjax jax.
子曰、譬如爲山、未成一簣、止、吾止也。譬如平地、雖覆一簣、進、吾往也。
cix yat: phjeh njo ye sren, myoih zjeng qjit gyih, cjix, ngox cjix jax. phjeh njo bieng diih, syi phiuk qjit gyih, cinh, ngo yangx jax.
子曰、語之而不惰者、其回也與。
cix yat: ngioh cji nji pyot duax cjax, gi ghuai jax jo?
子謂顏淵曰、惜乎、吾見其進也、未見其止也。
cix yoih ngran quen yat: siek gho, ngo kenh gi cinh jax, myoih kenh gi cjix jax.
子曰、苗而不秀者有矣夫、秀而不實者有矣夫。
cix yat: mieu nji pyot siuh cjax iux ix byo? siuh nji pyot zsjit cjax iux ix byo?
子曰、後生可畏、焉知來者之不如今也。四十五十而無聞焉、斯亦不足畏也已。
cix yat: ghux srieng khax qyoih, qien trie lai cjax cji pyot njo kim jax. siih zjip ngo zjip nji myo myon ien, sie jek pyot cyuk qyoih jax jix.
子曰、法語之言、能無從乎。改之爲貴、巽與之言、能無說乎、繹之爲貴、說而不繹、從而不改、吾末如之何也已矣。
cix yat: pyap ngiox cji ngian, nong myo zyung gho? kaix cji ye kyoih, suonh jox cji ngian, nong myo jyet gho? jek cji ye kyoih, jyet nji myo jek, zyung nji pyot kaix, ngo muat njo cji gha jax jix ix.
子曰、主忠信、毋友不如己者、過則勿憚改。
cix yat: cjyox triung sinh, myo iux pyot njo kix cjax, kuax cok myot danh kaix.
子曰、三軍可奪帥也、匹夫不可奪志也。
cix yat: sam kyon khax duat sryih jax, phjit pyo pyot khax duat cjih jax.
子曰、衣敝縕袍、與衣狐貉者立、而不恥者、其由也與。不忮不求、何用不臧。子路終身誦之。子曰、是道也、何足以臧。
cix yat: qioih bjed qyonx bau, jox qioih gho ghak cjax lip, nji pyot thrix cjax, gi ju jax jo? pyot cjeh pyot giu, gha jyungh pyot cang? cix loh cjung sjin zsyungh cji. cix yat: zjex daux jax, gha cyuk jix cang?
子曰、歲寒、然後知松柏之後彫也。
cix yat: syed ghan, njen ghux trie zsyung prak cji ghux teu jax.
子曰、知者不惑、仁者不憂、勇者不懼。
cix yat: trieh cjax pyot ghuok, njin cjax pyot qiu, jyungx cjax pyot gyoh.
子曰、可與共學、未可與適道。可與釋道、未可與立。可與立、未可與權。
cix yat: khax jox gyungh ghruk, myoih khax jox sjek daux. khax jox sjek daux, myoih khax jox lip. khax jox lip, myoih khax jox gyen.
唐棣之華、偏其反而、豈不爾思、室是遠而。子曰、未之思也、夫何遠之有。
dang deh cji hrua, phjen gi pyanx nji. khioix pyot njex si, sjit zjex yanx nji. cix yat: myoih cji si jax, byo gha yanx cji iux.
#鄉黨第十
hiang tangx deh zjip
孔子於鄉黨、恂恂如也、似不能言者。其在宗廟朝廷、便便言、唯謹爾。
khungx cix qio hiang tangx, syn syn njo jax, zsix pyot nong ngian cjax. gi zaix cuung mieuh drieu deng, bjen bjen ngian, jyi kionx njex.
朝、與下大夫言、侃侃如也、與上大夫言、誾誾如也。君在、踧踖如也、與與如也。
drieu, jox ghrax dad pyo ngian, khanh khanh njo jax, jox zjangx dad pyo ngian, ngin ngin njo jax. kyon zaix, ciuk ciek njo jax, jo jo njo jax.
君召使擯、色勃如也、足躩如也。揖所與立、左右手、衣前後、襜如也。趨進、翼如也。賓退、必復命曰、賓不顧矣。
kyon drieuh srix pjinh, srik buot njo jax, cyuk khyak njo jax. qjip sriox jox lip, cax iux sjux, qioi zen ghux, chjemh njo jax. chyo cinh, jik njo jax. pjin thuaih, pjit biuk miengh yat: pjin pyot koh ix.
入公門、鞠躬如也、如不容。立不中門、行不履閾。過位、色勃如也、足躩如也、其言似不足者。攝齊升堂、鞠躬如也、屏氣似不息者。出、降一等、逞顏色、怡怡如也、沒階趨、翼如也、復其位、踧踖如也。
njip kung muon, kiuk kiung njo jax, njo pyot jyung. lip pyot triung muon, ghrang pyot liix yk. kua yih, srik buot njo jax, cyuk khyak njo jax, gi ngian zsix pyot cyuk cjax. sjep cii sjing dang, kiuk kiung njo jax, pjengx khioih zsix pyot sik cjax. chjyt, krungh qjit tongx, thriengx ngran srik, ji ji njo jax, muot krai chyo, jik njo jax. biuk gi yih, ciuk ciek njo jax.
執圭、鞠躬如也、如不勝、上如揖、下如授、勃如戰色、足縮縮、如有循。享禮、有容色。私覿、愉愉如也。
cjip kue, kiuk kiung njo jax, njo pyot sjing, zjangx njo qjip, ghrax njo zjuh, buot njo cjenh srik, cyuk sriuk sriuk, njo iux zsyn. hiangx lex, iux jyung srik. sii dek, jyo jyo njo jax.
君子不以紺緅飾。紅紫不以爲褻服。當暑、紾絺綌、必表而出之。緇衣羔裘、素衣麑裘、黃衣狐裘。褻裘長、短右袂。必有寢衣、長一身有半。狐貉之厚以居。去喪無所不佩。非帷裳、必殺之。羔裘玄冠不以弔。吉月、必朝服而朝。
kyon cix pyot jix komh criu sjik. ghung ciex pyot jix ye siet biuk. tang sjox, cjinx thrii khiek, pjit pieux nji chjyt cji. cri qioi kau giu, soh qioi nge giu, ghuang qioi gho giu. siet giu driang, tuanx iux mjed. pjit iux chimx qioi, driangh qjit sjin iux puanh. gho ghak cji ghux jix kio. khiox sang myo sriox pyot buaih. pyoi yi zjang, pjit sraih cji. kau giu ghuen kuan pyot jix teuh. kjit ngyat, pjit drieu biuk nji drieu.
齊、必有明衣、布。齊必變食、居必遷坐。
crai, pjit iux mieng qioi, poh. crai pjit pienh zsjik, kio pjit chien zuax.
食不厭精、膾不厭細。食饐而餲、魚餒而肉敗、不食。色惡不食。臭惡不食。失飪不食。不時不食。割不正不食。不得其醬不食。肉雖多、不使勝食氣。唯酒無量、不及亂。沽酒市脯不食。不撤薑食。不多食。祭於公、不宿肉。祭肉、不出三日、出三日、不食之矣。食不語、寢不言。雖疏食菜羹、瓜祭、必齊如也。
zsih pyot qjemh cieng, kuad pyot qjemh seh. zsih qiih nji qrad, ngio nuaix nji njuk brad, pyot zsjik. srik qak pyot zsjik. chjuh qak pyot zsjik. sjit njimx pyot zsjik. pyot zji pyot zsjik. kat pyot cjengh pyot zsjik. pyot tok gi ciangh pyot zsjik. njuk syi ta, pyot srix sjingh zsih khioih. jyi ciux myo liangh, pyot gip luanh. ko ciux zjix pyox pyot zsjik. pyot thriet kiang zsjik. pyot ta zsjik. cied qio kung, pyot siuk njuk. cied njuk, pyot chjyt sam njit, chjyt sam njit, pyot zsjik cji ix. zsjik pyot ngiox, chimx pyot ngian. syi srio zsih chaih krang, krua cied, pjit ze njo jax.
席不正不坐。
zsiek pyot cjengh pyot zuax.
鄉人飲酒、杖者出、斯出矣。鄉人儺、朝服而立於阼階。
hiang njin qimx ciux, driangx cjax chjyt, sie chjyt ix. hiang njin na, drieu biuk nji lip qio zoh krai.
問人於他邦、再拜而送之。康子饋藥、拜而受之、曰、丘未達、不敢嘗。
myonh njin qio tha prung, caih praih nji sungh cji. khang cix gyih jak, praih nji zjux cji, yat: khiu myoih dat, pyot kamx zjang.
廄焚、子退朝、曰、傷人乎、不問馬。
kiuh byon, cix thuaih drieu, yat: sjang njin gho? pyot myonh mrax.
君賜食、必正席先嘗之、君賜腥、必熟而薦之、君賜生、必畜之。侍食於君、君祭、先飯。疾、君視之、東首、加朝服拖紳。君命召、不俟駕行矣。
kyon sieh zsjik, pjit cjengh zsiek sen zjang cji; kyon sieh seng, pjit zjuk nji cenh cji; kyon sieh srieng, pjit hiuk cji. zjih zsjik qio kyon, kyon cied, sen byanx. zit, kyon zjiih cji, tung sjuh, kra drieu biuk dax sjin. kyon miengh drieuh, pyot zsrix krah ghrang ix.
入大廟、每事問。
njip thad mieuh, muaix zrih myonh.
朋友死、無所歸、曰、於我殯。朋友之饋、雖車馬、非祭肉、不拜。
bong iux siix, myo sriox kyoi, yat: qio ngax pjinh. bong iux cji gyih, syi chja mrax, pyoi cied njuk, pyot praih.
寢不尸、居不容。見齊衰者、雖狎必變、見冕者、與瞽者、雖褻必以貌。凶服者式之、式負版者。有盛饌、必變色而作。迅雷風烈、必變。
chimx pyot sjii, kio pyot jyung. kenh cii chuai cjax, syi ghrap pjit pienh. kenh mienx cjax, jox kox cjax, syi siet pjit jix mrauh. hyung biuk cjax sjik cji, sjik biux pranx cjax. iux zjengh zruanx, pjit pienh srik nji cak. synh luai piung liet, pjit pienh.
升車、必正立執綏。車中、不內顧、不疾言、不親指。
sjing chja, pjit cjengh lip cjip syi. chja triung, pyot nuaih koh, pyot zit ngian, pyot chin cjiix.
色斯舉矣、翔而後集。曰、山梁雌雉、時哉時哉、子路共之、三嗅而作。
srik sie kiox ix, zsiang nji ghux zip. yat: sren liang chie driix, zji cai zji cai. cix loh kyungh cji, sam hiuh nji cak.
#先進第十一
sen cinh deh zjip qjit
子曰、先進於禮樂、野人也、後進於禮樂、君子也。如用之、則吾從先進。
cix yat: sen cinh qio lex ngruk, jax njin jax, ghux cinh qio lex ngruk, kyon cix jax. njo jyungh cji, cok ngo zyung sen cinh.
子曰、從我於陳蔡者、皆不及門也。德行、顏淵、閔子騫、冉伯牛、仲弓、言語、宰我、子貢、政事、冉有、季路、文學、子游、子夏。
cix yat: cyungh ngax qio drin chad cjax, krai pyot gip muon jax. tok ghrangh, ngran quen, minx cix khien, njenx prak ngiu, driungh kiung; ngian ngiox, caix ngax, cix kungh; cjengh zrih, njemx iux, kyih loh; myon ghruk, cix ju, cix ghrax.
子曰、回也非助我者也、於吾言無所不說。
cix yat: ghuai jax pyoi zrioh ngax cjax jax, qio ngo ngian myo sriox pyot jyet.
子曰、孝哉閔子騫、人不間於其父母昆弟之言。
cix yat: hrauh cai minx cix khien, njin pyot krenh qio gi byox mux kuon dex cji ngian.
南容三復白圭、孔子以其兄之子妻之。
nom jyung samh biuk brak kue, khungx cix jix gi hyung cji cix cheh cji.
季康子問弟子孰爲好學、孔子對曰、有顏回者好學、不幸短命死矣、今也則亡。
kjyih khang cix myonh dex cix zjuk ye hauh ghruk, khungx cix tuaih yat: iux ngran ghuai cjax hauh ghruk, pyot ghrengx tuanx miengh siix ix. kim jax cok myo.
顏淵死、顏路請子之車以爲之椁。子曰、才不才、亦各言其子也。鯉也死、有棺而無椁、吾不徒行以爲之椁。以吾從大夫之後、不可徒行也。
ngran quen siix, ngran loh chiengx cix cji chja jix yeh cji kuak. cix yat: zai pyot zai, jek kak ngian gi cix jax. lix jax siix, iux kuan nji myo kuak. ngo pyot do ghrang jix yeh cji kuak. jix ngo zyung dad pyo cji ghux, pyot khax do ghang jax.
顏淵死、子曰、噫、天喪予、天喪予。
ngran quen siix, cix yat: qi, then sangh jo, then sangh jo.
顏淵死、子哭之慟、從者曰、子慟矣。曰、有慟乎。非夫人之爲慟而誰爲。
ngran quen siix, cix khuk cji dungh. zyungh cjax yat: cix dungh ix. yat: iux dungh gho? pyoi byo njin cji yeh dungh nji zjyi yeh?
顏淵死、門人欲厚葬之、子曰、不可。門人厚葬之。子曰、回也視予猶父也、予不得視猶子也、非我也、夫二三子也。
ngran quen siix, muon njin jyuk ghux cangh cji. cix yat: pyot khax. muon njin ghux cangh cji. cix yat: ghuai jax zjiih jo ju byox jax, jo pyot tok zjiih ju cix jax. pyoi ngax jax, byo njiih sam cix jax.
季路問事鬼神。子曰、未能事人、焉能事鬼。敢問死、曰、未知生、焉知死。
kjyih loh myonh zrih kyoix zsjin. cix yat: myoih nong zrih njin, qien nong zrih kyoix? kamx myonh siix, yat: myoih trie srieng, qien trie siix?
閔子侍側、誾誾如也、子路、行行如也、冉有子貢、侃侃如也。子樂。若由也不得其死然。
minx cix zjih crik, ngin ngin njo jax; cix loh, ghangh ghangh njo jax; njemx iux, cix kungh, khanx khanx njo jax. cix lak. njak ju jax pyot tok gi siix njen.
魯人爲長府。閔子騫曰、仍舊貫、如之何、何必改作。子曰、夫人不言、言必有中。
lox njin ye driang pyox. minx cix khien yat: njing giuh kuanh, njo cji gha, gha pjit kaix cak? cix yat: byo njin pyot ngian, ngian pjit iux triungh.
子曰、由之瑟、奚爲於丘之門。門人不敬子路。子曰、由也升堂矣、未入於室也。
cix yat: ju cji srit, ghe ye qio khiu cji muon? muon njin pyot kiengh cix loh. cix yat: ju jax sjing dang ix, myoih njip qio sjit jax.
子貢問師與商也孰賢。子曰、師也過、商也不及。曰、然則師愈與。子曰、過猶不及。
cix kungh myon srii jox sjang jax zjuk ghen. cix yat: srii jax kuah, sjang jax pyot gip. yat: njen cok srii jyox jo? cix yat: kuah ju pyot gip.
季氏富於周公、而求也爲之聚斂而附益之。子曰、非吾徒也、小子鳴鼓而攻之可也。
kjyih zjex piuh qio cju kung, nji giu jax yeh cji zyox liemh nji byoh qjek cji. cix yat: pyoi ngo do jax, sieux cix mieng kox nji kung cji khax jax.
柴也愚、參也魯、師也辟、由也喭。
zre jax ngyo, srim jax lox, srii jax bjek, ju jax nganh.
子曰、回也其庶乎、屢空。賜不受命、而貨殖焉、億則屢中。
cix yat: ghuai jax gi sjoh gho, lyoh khung. sieh pyot zjux miengh, nji huah zjik ien, qik cok lyoh triungh.
子張問善人之道。子曰、不踐迹、亦不入於室。
cix triang myonh zjenx njin cji daux. cix yat: pyot zienx cjek, jek pyot njip qio sjit.
子曰、論篤是與、君子者乎、色莊者乎。
cix yat: luonh tuuk zjex jox, kyon cix cjax gho? srik criang cjax gho?
子路問聞斯行諸、子曰、有父兄在、如之何其聞斯行之。冉有問聞斯行諸、子曰、聞斯行之。公西華曰、由也問聞斯行諸、子曰有父兄在、求也問聞斯行諸、子曰聞斯行之、赤也惑、敢問。子曰、求也退、故進之、由也兼人、故退之。
cix loh myonh myon sie ghrang cjo, cix yat, iux byox hyeng zaix, njo cji gha gi myon sie ghrang cji. njemx iux myonh myon sie ghrang cjo, cix yat, myon sie ghrang cji. kung se ghrua yat: ju jax myonh myon myon sie ghrang cjo, cix yat iux byox hyeng zaix, giu jax myonh myon sie ghrang cjo, cix yat myon sie ghrang cji, chjek jax ghuok, kamx myonh? cix yat: giu jax thuaih, koh cinh cji; ju jax kem njin, koh thuaih cji.
子畏於匡、顏淵後。子曰、吾以女爲死矣。曰、子在、回何敢死。
cix qyoih qio khyang, ngran quen ghux. cix yat: ngo jix njox ye siix ix. yat: cix zaix, ghuai gha kamx siix?
季子然問仲由冉求、可謂大臣與。子曰、吾以子爲異之問、曾由與求之問。所謂大臣者、以道事君、不可則止。今由與求也、可謂具臣矣。曰、然則從之者與。子曰、弒父與君、亦不從也。
kjyih cix njen myonh driungh ju, njemx giu, khax yoih dad zjin jo. cix yat: ngo jix cix ye jih cji myonh, zong ju jox giu cji myonh. sriox yoih dad zjin cjax, jix daux zrih kyon, pyot khax cok cjix. kim ju jox giu jax, khax yoih gyoh zjin ix. yat: njen cok zyung cji cjax jo? cix yat: sjih byox jox kyon, jek pyot zyung jax.
子路使子羔爲費宰。子曰、賊夫人之子。子路曰、有民人焉、有社稷焉、何必讀書然後爲學。子曰、是故惡夫佞者。
cix loh srix cix kau yeh piih caix. cix yat: zok byo njin cji cix. cix loh yat: iux mjin njin ien, iux zjax cik ien, gha pjit duk sjo njen ghux ye ghruk? cix yat: zjex koh qoh byo nengh cjax.
子路、曾皙、冉有、公西華侍坐。子曰、以吾一日長乎爾、毋吾以也。居則曰、不吾知也、如或知爾、則何以哉。
cix loh, cong sek, njemx iux, kung se ghrua zjih zuah. cix yat: jix ngo qjit njit triangx gho njex, myo ngo jix jax. kio cok yat, pyot ngo trie jax. njo ghuok trie njex, cok gha jix cai?
子路率爾而對曰、千乘之國、攝乎大國之閒、加之以師旅、因之以饑饉、由也爲之、比及三年、可使有勇、且知方也。夫子哂之。
cix loh sryt njex nji tuaih yat: chen zsjingh cji kuok, sjep gho dad kuok cji kren, kra cji jix srii liox, qjin cji jix kioi ginh, ju jax ye cji, pjiih gip sam nen, khax srix iux jyungx, chiax trie pyang jax. pyo cix sjinx cji.
求、爾何如。對曰、方六七十、如五六十、求也爲之、比及三年、可使足民、如其禮樂、以俟君子。
giu, njex gha njo? tuaih yat: pyang liuk chit zjip, njo ngox liuk zjip, giu jax ye cji, pjiih gip sam nen, khax srix cyuk mjin, njo gi lex ngruk, jix zsrix kyon cix.
赤爾何如。對曰、非曰能之、願學焉。宗廟之事、如會同、端章甫、願爲小相焉。
chjek njex gha njo? tuaih yat: pyoi yat nong cji, ngyanh ghruk ien. cuung mieuh cji zrih, njo ghuad dung, tuan cjang pyox, ngyanh ye sieux siangh ien.
點、爾何如。鼓瑟希、鏗爾、舍瑟而作、對曰、異乎三子者之撰。子曰、何傷乎、亦各言其志也。曰、莫春者、春服旣成、冠者五六人、童子六七人、浴乎沂、風乎舞雩、詠而歸。夫子喟然歎曰、吾與點也。
temx, njex gha njo? kox srit hioi, khreng njex, sjax srit nji cak, tuaih yat: jih gho sam cix cjax cji zryenx. cix yat: gha sjang gho, jek kak ngian gi cjih jax. yat: moh chjyn cjax, chjyn biuk kioih zjeng, kuanh cjax ngox liuk njin, dung cix liuk chit njin, jyuk gho ngioi, piung gho myox yo, yengh nji kyoi. pyo cix khruaih njen thanh yat: ngo jox temx jax.
三子者出、曾皙後。曾皙曰、夫三子者之言何如。子曰、亦各言其志也已矣。
sam cix cjax chjyt, cong sek ghux. cong sek yat: byo sam cix cjax cji ngian gha njo? cix yat: jek kak ngian gi cjih jax jix ix.
曰、夫子何哂由也。曰、爲國以禮、其言不讓、是故哂之。
yat: pyo cix gha sjinx ju jax? yat: ye kuok jix lex, gi ngian pyot njangh, zjex koh sjinx cji.
唯求則非邦也與。安見方六七十如五六十而非邦也者。
jyi giu cok pyoi prung jax jo? qan kenh pyang liuk chit zjip njo ngox liuk zjip nji pyoi prung jax cjax?
唯赤則非邦也與。宗廟會同、非諸侯而何。赤也爲之小、孰能爲之大。
jyi chjek cok pyoi prung jax jo? cuung mieuh ghuad dung, pyoi cjo ghu nji gha? chjek jax ye cji sieux, zjuk nong ye cji dad?
#顏淵第十二
ngran quen deh zjip njiih
顏淵問仁。子曰、克己復禮爲仁。一日克己復禮、天下歸仁焉。爲仁由己、而由人乎哉。
ngran quen myonh njin. cix yat: khok kix biuk lex ye njin. qjit njit khok kix biuk lex, then ghrax kyoi njin ien. ye njin ju kix, nji ju njin gho cai?
顏淵曰、請問其目。子曰、非禮勿視、非禮勿聽、非禮勿言、非禮勿動。顏淵曰、回雖不敏、請事斯語矣。
ngran quen yat: chiengx myonh gi miuk. cix yat: pyoi lex myot zjiih, pyoi lex myot theng, pyoi lex myot ngian, pyoi lex myot dungx. ngran quen yat: ghuai syi pyot minx, chiengx zrih sie ngiox ix.
仲弓問仁。子曰、出門如見大賓、使民如承大祭、己所不欲勿施於人、在邦無怨、在家無怨。仲弓曰、雍雖不敏、請事斯語矣。
driung kiung myonh njin. cix yat: chjyt muon njo kenh dad pjin; srix mjin njo zjing dad cied; kix sriox pyot jyuk, myot sje qio njin; zaix prung myo qyanh, zaix kra myo qyanh. driungh kiung yat: qyung syi pyot minx, chiengx zrih sie ngiox ix.
司馬牛問仁。子曰、仁者其言也訒。曰、其言也訒、斯謂之仁已乎。子曰、爲之難、言之得無訒乎。
si mrax ngiu myonh njin. cix yat: njin cjax gi ngian jax njinh. yat: gi ngian jax njinh, sie yoih cji njin jix gho? cix yat: ye cji nan, ngian cji, tok myo njinh gho?
司馬牛問君子。子曰、君子不憂不懼。曰、不憂不懼、斯謂之君子已乎。子曰、內省不疚、夫何憂何懼。
si mrax ngiu myonh kyon cix. cix yat: kyon cix pyot qiu pyot gyoh. yat: pyot qiu pyot gyoh, sie yoih cji kyon cix jix gho? cix yat: nuaih siengx pyot kiuh, byo gha qiu gha gyoh?
司馬牛憂曰、人皆有兄弟、我獨亡。子夏曰、商聞之矣、死生有命、富貴在天、君子敬而無失、與人恭而有禮、四海之內皆兄弟也、君子何患乎無兄弟也。
si mrax ngiu qiu yat: njin krai iux hyeng dex, ngax duk myo. cix ghrax yat: sjang myon cji ix, siix srieng iux miengh, piuh kyoih zaix then. kyon cix kiengh nji myo sjit, jox njin kyung nji iux lex, siih haix cji nuaih krai hyeng dex jax, kyon cix gha ghruanh gho myo hyeng dex jax?
子張問明。子曰、浸潤之譖、膚受之愬、不行焉、可謂明也已矣。浸潤之譖膚受之愬不行焉、可謂遠也已矣。
cix triang myonh mieng. cix yat: cimh njynh cji crimh, pyo zjux cji soh, pyot ghrang ien, khax yoih mieng jax jix ix. cimh njynh cji crimh pyo zjux cji soh pyot ghrang ien, khax yoih yanx jax jix ix.
子貢問政。子曰、足食、足兵、民信之矣。
cix kungh myonh cjengh. cix yat: cyuk zsjik, cyuk pieng, mjin sinh cji ix.
子貢曰、必不得已而去、於斯三者何先。曰、去兵。
cix kungh yat: pjit pyot tok jix nji khiox, qio sie sam cjax gha sen? yat: khiox pieng.
子貢曰、必不得已而去、於斯二者何先。曰、去食。自古皆有死、民無信不立。
cix kungh yat: pjit pyot tok jix nji khiox, qio sie njiih cjax gha sen? yat: khiox zsjik. ziih kox krai iux siix, mjin myo sinh pyot lip.
棘子成曰、君子質而已矣、何以文爲。子貢曰、惜乎、夫子之說、君子也、駟不及舌。文、猶質也、質、猶文也、虎豹之鞟、猶犬羊之鞟。
kik cix zjeng yat: kyon cix cjit nji jix ix, gha jix myon ye? cix kungh yat: siek gho, pyo cix cji sjyet, kyon cix jax, siih pyot gip zsjet. myon, ju cjit jax; cjit, ju myon jax. hox prauh cji khuak, ju khuenx jang cji khuak.
哀公問於有若曰、年饑、用不足、如之何。有若對曰、盍徹乎。曰、二、吾猶不足、如之何其徹也。對曰、百姓足、君孰與不足、百姓不足、君孰與足。
qai kung myonh qio iux njak yat: nen kioi, jyungh pyot cyuk, njo cji gha? iux njak tuaih yat: ghap thriet gho? yat: njiih, ngo ju pyot cyuk, njo cji gha gi thriet jax? tuaih yat: prak siengh cyuk, kyon zjuk jox pyot cyuk? prak siengh pyot cyuk, kyon zjuk jox cyuk?
子張問崇德辨惑。子曰、主忠信、徙義、崇德也。愛之欲其生、惡之欲其死、既欲其生、又欲其死、是惑也。誠不以富、亦祇以異。
cix triang myonh zriung tok bienx ghuok. cix yat: cjyox triung sinh, siex ngieh, zriung tok jax. qaih cji jyuk gi srieng, qoh cji jyuk gi siix, kioih jyuk gi srieng, iuh jyuk gi siix, zjex ghuok jax. zjeng pyot jix piuh, jek gje jix jih.
齊景公問政於孔子。孔子對曰、君君、臣臣、父父、子子。公曰、善哉、信如君不君、臣不臣、父不父、子不子、雖有粟、吾得而食諸。
ze kiengx kung myonh cjengh qio kungx cix. kungx cix tuaih yat: kyon kyon, zjin zjin, byox byox, cix cix. kung yat: zjenx cai, sinh njo kyon pyot kyon, zjin pyot zjin, byox pyot byox, cix pyot cix, syi iux syuk, ngo tok nji zsjik cjo?
子曰、片言可以折獄、其由也與。子路無宿諾。
cix yat: phenh ngian khax jix cjet ngyuk, gi ju jax jo. cix loh myo siuk nak.
子曰、聽訟、吾猶人也、必也使無訟乎。
cix yat: theng zsyungh, ngo ju njin jax, pjit jax srix myo zsyungh gho.
子張問政。子曰、居之無倦、行之以忠。
cix triangh myonh cjengh. cix yat: kio cji myo gyenh, ghrang cji jix triung.
子曰、博學於文、約之以禮、亦可以弗畔矣夫。
cix yat: pak ghruk qio myon, qiak cji jix lex, jek khax jix pyot buanh ix byo.
子曰、君子成人之美、不成人之惡、小人反是。
cix yat: kyon cix zjeng njin cji miix, pyot zjeng njin cji qak, sieux njin pyanx zjex.
季康子問政於孔子。孔子對曰、政者正也、子帥以正、孰敢不正。
kjyih khang cix myonh cjengh qio khungx cix, khungx cix tuaih yat: cjengh cjax cjengh jax. cix sryt jix cjengh, zjuk kamx pyot cjengh?
季康子患盜、問於孔子。孔子對曰、苟子之不欲、雖賞之不竊。
kjyih khangh cix ghruanh dauh, myonh qio khungx cix. khung cix tuaih yat: kux cix cji pyot jyuk, syi sjangx cji pyot chet.
季康子問政於孔子曰、如殺無道、以就有道、何如。孔子對曰、子爲政、焉用殺、子欲善、而民善矣、君子之德風、小人之德草。草上之風必偃。
kjyih khang cix myonh cjengh qio khungx cix yat: njo sret myo daux, jix ziuh iux daux, gha njo? khungx cix tuaih yat: cix ye cjengh, qien jyungh sret? cix jyuk zjenx, nji mjin zjenx ix. kyon cix cji tok piung, sieux njin cji tok chaux. chaux zjangx cji piung pjit qianx.
子張問士何如、斯可謂之達矣。子曰、何哉爾所謂達者。子張對曰、在邦必聞、在家必聞。子曰、是聞也、非達也。
cix triang myonh zrix gha njo, sie khax yoih cji dat ix. cix yat: gha cai njex sriox yoih dat cjax? cix triang tuaih yat: zaix prung pjit myon, zaix kra pjit myon. cix yat: zjex myon jax, pyoi dat jax.