From 17029ee81c078810ac9e014be948375d5a58c21c Mon Sep 17 00:00:00 2001 From: Bob Coret Date: Mon, 10 Jul 2023 23:16:07 +0200 Subject: [PATCH] aanpassing layout tbv Bikeshed - tabellen omgezet van | naar
- voetnoten omgenomen in tekst (ondersteund Bikeshed niet) - koppen voorzien van ID's - links aangepast naar koppen (obv ID's) - afbeelding opgenomen - code als zodanig gemarkeerd (voor aparte weergave) - dubbele teksten weggehaald - code "geinclude" - readme verwijst naar gegenereerde HTML versie van applicatieprofiel --- Expression-kenmerken.md | 277 +++++++-- Item-kenmerken.md | 156 ++++- Manifestation-kenmerken.md | 533 +++++++++++++--- Persona_in_RDA.md | 104 ++-- RDA-kenmerken.md | 25 +- RDA_en_LRM.md | 16 +- README.md | 39 +- Van_legacy-metadata_naar_RDA-entiteiten.md | 243 ++++++-- Voorwoord.md | 4 +- Work-kenmerken.md | 249 ++++++-- examples/README.md | 10 - examples/Traditioneel_minimaal1.md | 114 +++- examples/Traditioneel_minimaal2.md | 106 +++- examples/Uitwerking_met_RIMMF.md | 687 +++++++++++++++++---- index.bs | 9 +- rdf/RDA_als_linkeddata.md | 43 +- rdf/README.md | 2 +- rdf/examples/README.md | 45 +- rdf/profile/README.md | 26 +- 19 files changed, 2117 insertions(+), 571 deletions(-) delete mode 100644 examples/README.md diff --git a/Expression-kenmerken.md b/Expression-kenmerken.md index 5fe5f76..c8dddd1 100644 --- a/Expression-kenmerken.md +++ b/Expression-kenmerken.md @@ -1,37 +1,244 @@ -Toe te passen RDA-kenmerken voor Expression-entiteiten {#item-kenmerken} +Toe te passen RDA-kenmerken voor Expression-entiteiten {#expression-kenmerken} -------------------- -Zie ook overzicht [RDA-kenmerken](RDA-kenmerken.md). - - -| uri | naam | opm. | range | vastlegging [^1] | verpl.? [^2] | max. | waarde | -| --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | -|| -|| *Appellation:* | *elementen om de entiteit te benoemen:* ||| M | >1 || -| [rdae:P20312](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20312) | **titleOfExpression** || `Nomen` | U | MA | 1 | -| [rdae:P20002](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20002) | **identifierForExpression** | niet bedoeld voor de IRI van de entiteit zelf | `Nomen` | identifier/iri | MA | >1 || -|| -|| *Coherence*: |*primaire relaties tussen entiteiten:* ||| M | -| [rdae:P20231](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20231) | **workExpressed** || `Work` | S / Id / IRI | M | 1 | -| [rdae:P20059](http://rdaregistry.info/Elements/2/P20059) | **manifestationOfExpression** | relateer `Manifestations` aan de `Expression` vooral via de `Manifestation` | `Manifestation` | S / Id / IRI | O | >1 | -|| -|| *General description:* | *algemene beschrijving (basistoepassingsprofiel):* | -| [rdae:P20001](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20001) | **contentType** || - | S / IRI | M | >1 | RDA Content Type [^3] | -| [rdae:P20006](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20006) | **languageOfExpression** ||| S | M | >1 | ISO 639.2 | -| [rdae:P20071](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20071) | **noteOnExpression** ||| U | O | >1 | -| [rdae:P20069](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20069) | **summarizationOfContent** ||| U | O | >1 | -|| -|| *General relationships:* | *algemene elementen om relaties van de entiteit te beschrijven (basistoepassingsprofiel):* | -| [rdae:P20214](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20214) | **dateOfExpression** || `Timespan` | U / S / Id / IRI | MA | 1 | ISO 8601-1:2019 | -| [rdae:P20053](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20053) | **creatorAgentOfExpression** | gebruik een zo specifiek mogelijke narrow element | `Agent` | S / Id / IRI | MA | >1 | NTA, NACO, Corporatiethesaurus | -| [rdae:P20325](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20325) | **representativeExpressionOf** | gebruik dit element in ieder geval voor de Expression van de eerste Manifestation van het Work als meerdere Expressions aanwezig zijn | `Work` | S / Id / IRI | O | 1 | -| [rdae:P20205](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20205) | **relatedExpressionOfExpression** | gebruik een zo specifiek mogelijk subelement, oa. voor vertalingen en bewerkingen | `Expression` | S / Id / IRI | MA | >1 | -|| -|| *Special description:* | *Gespecialiseerde elementen om de entiteit te beschrijven:* | -| [rdae:P20322](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20322) | **intendedAudienceOfExpression** ||| U / S / Id / IRI || MA | >1 || gebruik zoveel mogelijk een gecontroleerde waardelijst | -| [rdae:P20219](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20219) | **duration** | voor gebruik bij luisterboeken || S || MA | 1 | ISO 8601-1:2019 | - -[^1]: Vastlegging / *Recording method*, volgens
**U**: "unstructured"
**S**: "structured"
**Id**: "identifier"
**IRI**: IRI. -[^2]: Verplicht veld?, volgens
**M**: "*Must* / Verplicht"
**MA**: "*Must if applicable* / Verplicht indien van toepassing"
**O**: "*Optional* / Optioneel" -[^3]: Zie [RDA Content Type](http://www.rdaregistry.info/termList/RDAContentType/?language=nl). -[^4]: Gebruik van subkenmerken met een specifiekere *range* helpt om in *records*-gebaseerde systemen de klasse van het object expliciet te maken. In een linked data-omgeving wordt juist aangeraden om zo algemeen mogelijke kenmerken te gebruiken én de RDF-entiteiten expliciet van een klasse te voorzien. \ No newline at end of file + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
urinaamopm.rangevastleggingverpl.?max.waarde
*Appellation:**elementen om de entiteit te benoemen:*M>1
[rdae:P20312](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20312)**titleOfExpression**`Nomen`UMA1
[rdae:P20002](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20002)**identifierForExpression**niet bedoeld voor de IRI van de entiteit zelf`Nomen`identifier/iriMA>1
*Coherence*:*primaire relaties tussen entiteiten:*M
[rdae:P20231](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20231)**workExpressed**`Work`S / Id / IRIM1
[rdae:P20059](http://rdaregistry.info/Elements/2/P20059)**manifestationOfExpression**relateer `Manifestations` aan de `Expression` vooral via de `Manifestation``Manifestation`S / Id / IRIO>1
*General description:**algemene beschrijving (basistoepassingsprofiel):*
[rdae:P20001](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20001)**contentType**-S / IRIM>1[RDA Content Type](http://www.rdaregistry.info/termList/RDAContentType/?language=nl)
[rdae:P20006](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20006)**languageOfExpression**SM>1ISO 639.2
[rdae:P20071](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20071)**noteOnExpression**UO>1
[rdae:P20069](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20069)**summarizationOfContent**UO>1
*General relationships:**algemene elementen om relaties van de entiteit te beschrijven (basistoepassingsprofiel):*
[rdae:P20214](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20214)**dateOfExpression**`Timespan`U / S / Id / IRIMA1ISO 8601-1:2019
[rdae:P20053](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20053)**creatorAgentOfExpression**gebruik een zo specifiek mogelijke narrow element`Agent`S / Id / IRIMA>1NTA, NACO, Corporatiethesaurus
[rdae:P20325](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20325)**representativeExpressionOf**gebruik dit element in ieder geval voor de Expression van de eerste Manifestation van het Work als meerdere Expressions aanwezig zijn`Work`S / Id / IRIO1
[rdae:P20205](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20205)**relatedExpressionOfExpression**gebruik een zo specifiek mogelijk subelement, oa. voor vertalingen en bewerkingen`Expression`S / Id / IRIMA>1
*Special description:**Gespecialiseerde elementen om de entiteit te beschrijven:*
[rdae:P20322](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20322)**intendedAudienceOfExpression**U / S / Id / IRIMA>1gebruik zoveel mogelijk een gecontroleerde waardelijst
[rdae:P20219](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20219)**duration**voor gebruik bij luisterboekenSMA1ISO 8601-1:2019
diff --git a/Item-kenmerken.md b/Item-kenmerken.md index e1da3f2..f176ee3 100644 --- a/Item-kenmerken.md +++ b/Item-kenmerken.md @@ -1,26 +1,136 @@ Toe te passen RDA-kenmerken voor Item-entiteiten {#item-kenmerken} -------------------- -Zie ook overzicht [RDA-kenmerken](RDA-kenmerken.md). - -| uri | naam | opm. | range | vastlegging [^1] | verpl.? [^2] | max. | waarde | -| --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | -|| -|| *Appellation:* | *elementen om de entiteit te benoemen:* ||| M | >1 | -| [rdai:P40001](http://rdaregistry.info/Elements/i/P40001) | **identifierForItem** || `Nomen` | Id | M | 1 | barcode, URN | -|| -|| *Coherence:* | *primaire relaties tussen entiteiten:* ||| M | >1 | -| [rdai:P40049](http://rdaregistry.info/Elements/i/P40049) | **manifestationExemplified** || `Manifestation` | S / Id / IRI | M | 1 | -|| -|| *General description:* | *algemene beschrijving (basistoepassingsprofiel):* | -| [rdai:P40028](http://rdaregistry.info/Elements/i/P40028) | **noteOnItem** | voor het signatuur heeft RDA geen element, daarom kan indien gewenst het signatuur in edit met voorlooptekst "Signatuur:" opgenomen worden || U | O | >1 | -| [rdai:P40048](http://rdaregistry.info/Elements/i/P40048) | **restrictionOnUseOfItem** ||| U / S / Id / IRI | MA | 1 | -| [rdai:P40096](http://rdaregistry.info/Elements/i/P40096) | **categoryOfItem** ||| U / S / Id / IRI | O | 1 | -|| -|| *General relationships:* | *algemene elementen om relaties van de entiteit te beschrijven (basistoepassingsprofiel):* | -| [rdai:P40162](http://rdaregistry.info/Elements/i/P40162) | **locationOfItem** || `Place` | S | M | 1 | -| [rdai:P40136](http://rdaregistry.info/Elements/i/P40136) | **ownerCorporateBody** || `CorporateBody` | S / Id / IRI | M | 1 | -| [rdai:P40046](http://rdaregistry.info/Elements/i/P40046) | **related item of item** || `Item` | U / S / Id / IRI | O | >1 | - -[^1]: Vastlegging / *Recording method*, volgens
**U**: "unstructured"
**S**: "structured"
**Id**: "identifier"
**IRI**: IRI. -[^2]: Verplicht veld?, volgens
**M**: "*Must* / Verplicht"
**MA**: "*Must if applicable* / Verplicht indien van toepassing"
**O**: "*Optional* / Optioneel" + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
urinaamopm.rangevastleggingverpl.?max.waarde
*Appellation:**elementen om de entiteit te benoemen:*M>1
[rdai:P40001](http://rdaregistry.info/Elements/i/P40001)**identifierForItem**`Nomen`IdM1barcode, URN
*Coherence:**primaire relaties tussen entiteiten:*M>1
[rdai:P40049](http://rdaregistry.info/Elements/i/P40049)**manifestationExemplified**`Manifestation`S / Id / IRIM1
*General description:**algemene beschrijving (basistoepassingsprofiel):*
[rdai:P40028](http://rdaregistry.info/Elements/i/P40028)**noteOnItem**voor het signatuur heeft RDA geen element, daarom kan indien gewenst het signatuur in edit met voorlooptekst "Signatuur:" opgenomen wordenUO>1
[rdai:P40048](http://rdaregistry.info/Elements/i/P40048)**restrictionOnUseOfItem**U / S / Id / IRIMA1
[rdai:P40096](http://rdaregistry.info/Elements/i/P40096)**categoryOfItem**U / S / Id / IRIO1
*General relationships:**algemene elementen om relaties van de entiteit te beschrijven (basistoepassingsprofiel):*
[rdai:P40162](http://rdaregistry.info/Elements/i/P40162)**locationOfItem**`Place`SM1
[rdai:P40136](http://rdaregistry.info/Elements/i/P40136)**ownerCorporateBody**`CorporateBody`S / Id / IRIM1
[rdai:P40046](http://rdaregistry.info/Elements/i/P40046)**related item of item**`Item`U / S / Id / IRIO>1
diff --git a/Manifestation-kenmerken.md b/Manifestation-kenmerken.md index dd61676..25b92f3 100644 --- a/Manifestation-kenmerken.md +++ b/Manifestation-kenmerken.md @@ -1,75 +1,464 @@ Toe te passen RDA-kenmerken voor Manifestation-entiteiten {#manifestation-kenmerken} -------------------- -Zie ook overzicht [RDA-kenmerken](RDA-kenmerken.md). - -| uri | naam | opm. | range | vastlegging [^1] | verpl.? [^2] | max. | waarde | -| --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | -|| -|| *Appellation:* | *elementen om de entiteit te benoemen:* ||| M | >1 | -| [rdam:P30156](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30156) | **titleProper** | letterijk overnemen uit de bron zoals het er staat, ook eventuele tikfouten
vastleggen als een zin
hoofdlettergebruik zoals in de taal van de titel gebruikelijk is
bij fouten de gecorrigeerde titel opnemen als **variantTitleOfManifestation** | `Nomen` | U | M | 1 | -| [rdam:P30128](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30128) | **variantTitleOfManifestation** | zie bij **titleProper** | `Nomen` | U | O | >1 | -| [rdam:P30004](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30004) | **identifierForManifestation** | systeemonafhankelijke identifier, indien mogelijk persistent, dit is niet de identifier van het metadata record | `Nomen` | Id |MA | >1 | "urn:isbn:9025499678" | -|| -|| *Coherence:* | *primaire relaties tussen entiteiten:* ||| M | >1 | -| [rdam:P30139](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30139) | **expressionManifested** || `Expression` | S / Id / IRI | M | >1 | -| [rdam:P30135](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30135) | **workManifested** || `Work` | S / Id / IRI | O | 1 | -| [rdam:P30103](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30103) | **exemplarOfManifestation** || `Item` | S / Id / IRI | M | >1 | -|| -|| *General description:* | *algemene beschrijving (basistoepassingsprofiel):* | -| [rdam:P30002](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30002) | **mediaType** ||| S / IRI | M | 1 | RDA Media Type [^3] | -| [rdam:P30003](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30003) | **modeOfIssuance** ||| S / IRI | M | 1 | RDA Mode of Issuance [^4] | -| [rdam:P30335](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30335) | **categoryOfManifestation** | TODO: zijn dit de vormtrefwoorden? || U / S / Id / IRI | O | 1 | Brinkman Trefwoorden thesaurus [^5] , Thema [^6] | -| [rdam:P30142](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30142) | **otherTitleInformation** | gebruik voor ondertitel || U | O | >1 | -| [rdam:P30105](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30105) | **statementOfResponsibilityRelatingToTitleProper** | TODO waarvoor? / overnemen uit de resource || U | MA | 1 | -| [rdam:P30280](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30280) | **manifestationCopyrightStatement** | datum en bij wie de copyright berust, overnemen uit de bron
als alleen een datum bekend is, gebruik dan **copyrightDate** || U | MA | 1 | -| [rdam:P30007](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30007) | **copyrightDate** | datum copyright zoals vermeld in de bron || U | MA | 1 | ISO 8601-1:2019 | -|| -| [rdam:P30107](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30107) | **editionStatement** | een vermelding die een editie identificeert waartoe een manifestatie behoort
wordt samengesteld uit de volgende elementen: **designationOfEdition**, **designationOfNamedRevisionOfEdition**, **statementOfResponsibilityRelatingToEdition**, **statementOfResponsibilityRelatingToNamedRevisionOfEdition**, als deze elementen apart genoteerd kunnen worden en van toepassing zijn, gebruik deze elementen, indien de informatie als geheel wordt opgenomen, gebruik dan dit element | -| [rdam:P30133](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30133) | **designationOfEdition** | overnemen uit de bron || U | MA | >1 | -| [rdam:P30132](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30132) | **designationOfNamedRevisionOfEdition** ||| U | MA | >1 | -| [rdam:P30121](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30121) | **statementOfResponsibilityRelatingToEdition** ||| U | MA | 1 | -| [rdam:P30118](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30118) | **statementOfResponsibilityRelatingToNamedRevisionOfEdition** ||| U | MA | 1 | -|| -| [rdam:P30001](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30001) | **carrierType** ||| S / Id / IRI | M | 1 | RDA Carrier Type [^7] | -| [rdam:P30182](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30182) | **extentOfManifestation** | o.a. aantal pagina's ||S| M | 1 | -| [rdam:P30169](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30169) | **dimensions** | neem op wat nodig is voor het magazijn van fysieke bronnen, maten in cm., tenzij hoogte < 10 cm, dan in mm. || U / S (?) | MA | >1 | -| [rdam:P30137](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30137) | **noteOnManifestation** ||| U | O | >1 | -| [rdam:P30453](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30453) | **illustrativeContent** | een indicatie van de soorten expressies van beeldcontent die de hoofd-expressies aanvullen || S / IRI | MA | >1 | RDA Illustrative Content [^8] | -| [rdam:P30309](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30309) | **typeOfBinding** ||| S / IRI | O | >1 | RDA Type of Binding [^9] | -| [rdam:P30160](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30160) | **termOfAvailability** | o.a. prijs || U | O | >1 | -| [rdam:P30111](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30111) | **publicationStatement** | wordt samengesteld uit de elementen: **placeOfPublication**, name of publisher, **dateOfPublication**. Als deze apart genoteerd kunnen worden en van toepassing zijn, gebruik deze elementen. Indien de informatie als geheel wordt opgenomen, gebruik dan dit aggregerende relement || S | O | 1 | "Spijkenisse : Hageboek, 1998" | -|| -|| *General relationships:* | *algemene elementen om relaties van de entiteit te beschrijven (basistoepassingsprofiel):* | -| [rdam:P30088](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30088) | **placeOfPublication** | zoals vermeld in de bron. Indien niet bekend, geef aan: "Plaats van uitgave niet vastgesteld" in element **noteOnManifestation**.
Zet een plaats tussen vierkante haken als de bron van de informatie niet de `Manifestation` zelf is. [ TODO: willen we dit wel? -> Indien mogelijk herhaal dit element om een identifier of iri van een plaats te geven. Herhaal dit element om een land van uitgave te vermelden, het liefst gestructureerd, met identifier of iri. Indien de identifier van een plaats het land duidelijk aangeeft, dan is een land van uitgave niet nodig] | `Place` | U / Id / IRI | MA | >1 | -| [rdam:P30083](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30083) | **publisherAgent** | overnemen uit de bron | `Agent` | U / Id / IRI | MA | >1 | -| [rdam:P30011](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30011) | **dateOfPublication** | indien onbekend, geen datum, jaar of periode wanneer publicatie kan hebben plaatsgevonden | `Timespan` | U / S / Id / IRI | M | 1 | ISO 8601-1:2019 | -| [rdam:P30321](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30321) | **contributorAgentOfStillImage** || `Agent` | U / S / Id / IRI | O | >1 | NTA [^10] , NACO [^11] , Corporatiethesaurus [^12] | -| [rdam:P30328](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30328) | **contributorAgentOfText** || `Agent` | U / S / Id / IRI | O | >1 | NTA [^10] , NACO [^11] , Corporatiethesaurus [^12] | -| [rdam:P30157](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30157) | **titleOfSeries** | letterlijk overnemen uit de bron, vastleggen als een zin
Hoofdlettergebruik zoals in de taal van de titel gebruikelijk is. |`Nomen` | U | MA | >1 | -| [rdam:P30048](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30048) | **relatedManifestationOfManifestation** || `Manifestation` | U / S / Id / IRI | O | >1 | -|| -|| *Special description:* | *Gespecialiseerde elementen om de entiteit te beschrijven:* | -| [rdam:P30096](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30096) | **encodingFormat** | wijze waarop digitale inhoud gecodeerd is || U / S / IRI | MA | >1 | "html" | -| [rdam:P30018](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30018) | **fileType** ||| U / S / IRI | O | 1 | RDA File Type [^13] | -| [rdam:P30183](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30183) | **fileSize** ||| U | O | 1 | -| [rdam:P30165](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30165) | **numberingOfSequence** | overnemen uit de bron || U | MA | 1 | -| [rdam:P30454](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30454) | **soundContent** | indicatie van de aanwezigheid of afwezigheid van geluid [^14] || U | MA | >1 | -| [rdam:P30456](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30456) | **colourContent** | indicatie van de aanwezigheid van kleur of grijsschakeringen [^14] || U | MA | >1 | -| [rdam:P30452](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30452) | **accessibilityContent** | indicatie van de soorten expressies die alternatieve zintuiglijke modi bieden om de hoofd-expressie waar te nemen [^14 ]|| U | MA | >1 | - - -[^1]: Vastlegging / *Recording method*, volgens
**U**: "unstructured"
**S**: "structured"
**Id**: "identifier"
**IRI**: IRI. -[^2]: Verplicht veld?, volgens
**M**: "*Must* / Verplicht"
**MA**: "*Must if applicable* / Verplicht indien van toepassing"
**O**: "*Optional* / Optioneel" -[^3]: Zie [RDA Media Type](http://www.rdaregistry.info/termList/RDAMediaType/). -[^4]: Zie [RDA Mode of Issuance](http://www.rdaregistry.info/termList/ModeIssue/). -[^5]: Zie [Brinkman Trefwoordenthesaurus](http://data.bibliotheken.nl/id/dataset/brinkman). -[^6]: Zie [Thema](https://ns.editeur.org/thema/nl). -[^7]: Zie [RDA Carrier Type](http://www.rdaregistry.info/termList/RDACarrierType/). -[^8]: Zie [RDA Illustrative Content](http://www.rdaregistry.info/termList/IllusContent/). -[^9]: Zie [RDA Type of Binding](http://www.rdaregistry.info/termList/RDATypeOfBinding/). -[^10]: Zie [Nederlandse Thesaurus van Auteursnamen (NTA)](http://data.bibliotheken.nl/id/dataset/persons). -[^11]: Zie [NACO - Name Authority Cooperative Program](https://www.loc.gov/aba/pcc/naco/). -[^12]: Zie [Corporatiethesaurus](http://data.bibliotheken.nl/id/dataset/corps). -[^13]: Zie [RDA File Type](http://rdaregistry.info/termList/fileType). -[^14]: In 2025 wordt de wet m.b.t. digitale toegankelijkheid van kracht. Uitgevers worden geacht gegevens daarover aan te leveren. Het is van belang deze op te nemen in de metadata. + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
urinaamopm.rangevastleggingverpl.?max.waarde
*Appellation:**elementen om de entiteit te benoemen:*M>1
[rdam:P30156](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30156)**titleProper**letterijk overnemen uit de bron zoals het er staat, ook eventuele tikfouten
vastleggen als een zin
hoofdlettergebruik zoals in de taal van de titel gebruikelijk is
bij fouten de gecorrigeerde titel opnemen als **variantTitleOfManifestation**		`Nomen`UM1
[rdam:P30128](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30128)**variantTitleOfManifestation**zie bij **titleProper**`Nomen`UO>1
[rdam:P30004](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30004)**identifierForManifestation**systeemonafhankelijke identifier, indien mogelijk persistent, dit is niet de identifier van het metadata record`Nomen`IdMA>1"urn:isbn:9025499678"
*Coherence:**primaire relaties tussen entiteiten:*M>1
[rdam:P30139](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30139)**expressionManifested**`Expression`S / Id / IRIM>1
[rdam:P30135](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30135)**workManifested**`Work`S / Id / IRIO1
[rdam:P30103](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30103)**exemplarOfManifestation**`Item`S / Id / IRIM>1
*General description:**algemene beschrijving (basistoepassingsprofiel):*
[rdam:P30002](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30002)**mediaType**S / IRIM1[RDA Media Type](http://www.rdaregistry.info/termList/RDAMediaType/)
[rdam:P30003](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30003)**modeOfIssuance**S / IRIM1[RDA Mode of Issuance](http://www.rdaregistry.info/termList/ModeIssue/)
[rdam:P30335](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30335)**categoryOfManifestation**TODO: zijn dit de vormtrefwoorden?U / S / Id / IRIO1[Brinkman Trefwoordenthesaurus](http://data.bibliotheken.nl/id/dataset/brinkman) , [Thema](https://ns.editeur.org/thema/nl)
[rdam:P30142](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30142)**otherTitleInformation**gebruik voor ondertitelUO>1
[rdam:P30105](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30105)**statementOfResponsibilityRelatingToTitleProper**TODO waarvoor? / overnemen uit de resourceUMA1
[rdam:P30280](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30280)**manifestationCopyrightStatement**datum en bij wie de copyright berust, overnemen uit de bron
als alleen een datum bekend is, gebruik dan **copyrightDate**		UMA1
[rdam:P30007](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30007)**copyrightDate**datum copyright zoals vermeld in de bronUMA1ISO 8601-1:2019
[rdam:P30107](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30107)**editionStatement**een vermelding die een editie identificeert waartoe een manifestatie behoort
wordt samengesteld uit de volgende elementen: **designationOfEdition**, **designationOfNamedRevisionOfEdition**, **statementOfResponsibilityRelatingToEdition**, **statementOfResponsibilityRelatingToNamedRevisionOfEdition**, als deze elementen apart genoteerd kunnen worden en van toepassing zijn, gebruik deze elementen, indien de informatie als geheel wordt opgenomen, gebruik dan dit element
[rdam:P30133](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30133)**designationOfEdition**overnemen uit de bronUMA>1
[rdam:P30132](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30132)**designationOfNamedRevisionOfEdition**UMA>1
[rdam:P30121](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30121)**statementOfResponsibilityRelatingToEdition**UMA1
[rdam:P30118](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30118)**statementOfResponsibilityRelatingToNamedRevisionOfEdition**UMA1
[rdam:P30001](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30001)**carrierType**S / Id / IRIM1[RDA Carrier Type](http://www.rdaregistry.info/termList/RDACarrierType/)
[rdam:P30182](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30182)**extentOfManifestation**o.a. aantal pagina'sSM1
[rdam:P30169](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30169)**dimensions**neem op wat nodig is voor het magazijn van fysieke bronnen, maten in cm., tenzij hoogte < 10 cm, dan in mm.U / S (?)MA>1
[rdam:P30137](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30137)**noteOnManifestation**UO>1
[rdam:P30453](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30453)**illustrativeContent**een indicatie van de soorten expressies van beeldcontent die de hoofd-expressies aanvullenS / IRIMA>1[RDA Illustrative Content](http://www.rdaregistry.info/termList/IllusContent/)
[rdam:P30309](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30309)**typeOfBinding**S / IRIO>1[RDA Type of Binding](http://www.rdaregistry.info/termList/RDATypeOfBinding/)
[rdam:P30160](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30160)**termOfAvailability**o.a. prijsUO>1
[rdam:P30111](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30111)**publicationStatement**wordt samengesteld uit de elementen: **placeOfPublication**, name of publisher, **dateOfPublication**. Als deze apart genoteerd kunnen worden en van toepassing zijn, gebruik deze elementen. Indien de informatie als geheel wordt opgenomen, gebruik dan dit aggregerende relementSO1"Spijkenisse : Hageboek, 1998"
*General relationships:**algemene elementen om relaties van de entiteit te beschrijven (basistoepassingsprofiel):*
[rdam:P30088](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30088)**placeOfPublication**zoals vermeld in de bron. Indien niet bekend, geef aan: "Plaats van uitgave niet vastgesteld" in element **noteOnManifestation**.
Zet een plaats tussen vierkante haken als de bron van de informatie niet de `Manifestation` zelf is. [ TODO: willen we dit wel? -> Indien mogelijk herhaal dit element om een identifier of iri van een plaats te geven. Herhaal dit element om een land van uitgave te vermelden, het liefst gestructureerd, met identifier of iri. Indien de identifier van een plaats het land duidelijk aangeeft, dan is een land van uitgave niet nodig]		`Place`U / Id / IRIMA>1
[rdam:P30083](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30083)**publisherAgent**overnemen uit de bron`Agent`U / Id / IRIMA>1
[rdam:P30011](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30011)**dateOfPublication**indien onbekend, geen datum, jaar of periode wanneer publicatie kan hebben plaatsgevonden`Timespan`U / S / Id / IRIM1ISO 8601-1:2019
[rdam:P30321](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30321)**contributorAgentOfStillImage**`Agent`U / S / Id / IRIO>1[Nederlandse Thesaurus van Auteursnamen (NTA)](http://data.bibliotheken.nl/id/dataset/persons) , [NACO - Name Authority Cooperative Program](https://www.loc.gov/aba/pcc/naco/) , [Corporatiethesaurus](http://data.bibliotheken.nl/id/dataset/corps)
[rdam:P30328](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30328)**contributorAgentOfText**`Agent`U / S / Id / IRIO>1[Nederlandse Thesaurus van Auteursnamen (NTA)](http://data.bibliotheken.nl/id/dataset/persons) , [NACO - Name Authority Cooperative Program](https://www.loc.gov/aba/pcc/naco/) , [Corporatiethesaurus](http://data.bibliotheken.nl/id/dataset/corps)
[rdam:P30157](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30157)**titleOfSeries**letterlijk overnemen uit de bron, vastleggen als een zin
Hoofdlettergebruik zoals in de taal van de titel gebruikelijk is.		`Nomen`UMA>1
[rdam:P30048](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30048)**relatedManifestationOfManifestation**`Manifestation`U / S / Id / IRIO>1
*Special description:**Gespecialiseerde elementen om de entiteit te beschrijven:*
[rdam:P30096](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30096)**encodingFormat**wijze waarop digitale inhoud gecodeerd isU / S / IRIMA>1"html"
[rdam:P30018](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30018)**fileType**U / S / IRIO1[RDA File Type](http://rdaregistry.info/termList/fileType)
[rdam:P30183](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30183)**fileSize**UO1
[rdam:P30165](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30165)**numberingOfSequence**overnemen uit de bronUMA1
[rdam:P30454](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30454)**soundContent**indicatie van de aanwezigheid of afwezigheid van geluid (NB: In 2025 wordt de wet m.b.t. digitale toegankelijkheid van kracht. Uitgevers worden geacht gegevens daarover aan te leveren. Het is van belang deze op te nemen in de metadata.)UMA>1
[rdam:P30456](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30456)**colourContent**indicatie van de aanwezigheid van kleur of grijsschakeringen (NB: In 2025 wordt de wet m.b.t. digitale toegankelijkheid van kracht. Uitgevers worden geacht gegevens daarover aan te leveren. Het is van belang deze op te nemen in de metadata.)UMA>1
[rdam:P30452](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30452)**accessibilityContent**indicatie van de soorten expressies die alternatieve zintuiglijke modi bieden om de hoofd-expressie waar te nemen [^14 ]UMA>1
diff --git a/Persona_in_RDA.md b/Persona_in_RDA.md index 81516ef..ba08932 100644 --- a/Persona_in_RDA.md +++ b/Persona_in_RDA.md @@ -1,57 +1,63 @@ -Introductie van de 'Persona' binnen RDA {#persona-in-rda} +Introductie van de ‘Persona’ binnen RDA {#persona-in-rda} ===================== -Zoals ook besproken in [RDA als linked data](./rdf/RDA_als_linkeddata.md), kan informatie verloren gaan als van het meest gangbare RDA-implementatiescenario, gebaseerd op (geautoriseerde) ingangen, overgestapt wordt op het linked data-implementatiescenario, gebaseerd op IRI's. Dit komt omdat geautoriseerde ingangen, anders dan IRI's, niet zomaar *identifers* zijn maar **betekenisdragende** *identifiers*. +Zoals ook besproken in [RDA als linked data](#rda-als-ld), kan informatie verloren gaan als van het meest gangbare RDA-implementatiescenario, gebaseerd op (geautoriseerde) ingangen, overgestapt wordt op het linked data-implementatiescenario, gebaseerd op IRI's. Dit komt omdat geautoriseerde ingangen, anders dan IRI's, niet zomaar *identifers* zijn maar **betekenisdragende** *identifiers*. Specifiek speelt dit informatieverlies bij de koppeling tussen `Work`-entiteiten met alternatieve identiteiten van auteurs. Zo is in de volgende RDF, gebaseerd op geautoriseerde ingangen, duidelijk dat `` de auteur is van `` én van ``, maar dat alleen `` bekend werd onder de auteursnaam "*Lewis Carroll*". - - rdaw:authorPerson “Carroll, Lewis” . + + <work_1> + rdaw:authorPerson “Carroll, Lewis” . - <work_2> - rdaw:authorPerson “Dodgson, Charles Lutwidge” . + <work_2> + rdaw:authorPerson “Dodgson, Charles Lutwidge” . - <person_1> - rdaa:authorizedAccessPointOfPerson “Dodgson, Charles Lutwidge” ; - rdaa:authorizedAccessPointOfPerson “Carroll, Lewis” . - + <person_1> + rdaa:authorizedAccessPointOfPerson “Dodgson, Charles Lutwidge” ; + rdaa:authorizedAccessPointOfPerson “Carroll, Lewis” . + + Als we nu het object van de `rdaw:authorPerson`-relatie vervangen door de IRI ``, dan kunnen we deze conclusie niet meer zomaar trekken. We weten dan niet meer welk `Work` behoort bij "*Lewis Carroll*": - - rdaw:authorPerson . # range is een Person + + <work_1> + rdaw:authorPerson <person_1> . # range is een Person - <work_2> - rdaw:authorPerson <person_1> . # range is een Person + <work_2> + rdaw:authorPerson <person_1> . # range is een Person - <person_1> - rdaa:authorizedAccessPointOfPerson “Dodgson, Charles Lutwidge” ; - rdaa:authorizedAccessPointOfPerson “Carroll, Lewis” . + <person_1> + rdaa:authorizedAccessPointOfPerson “Dodgson, Charles Lutwidge” ; + rdaa:authorizedAccessPointOfPerson “Carroll, Lewis” . + ## Nomens als identiteiten Het verlies aan informatie door IRI's in plaats van betekenisvolle ingangen te gebruiken kan in het voorbeeld hersteld worden door twee `Nomen`-entiteiten te introduceren: - - rdaw:authorPerson ; - rdaw:relatedNomenOfWork . + + <work_1> + rdaw:authorPerson <person_1> ; + rdaw:relatedNomenOfWork <nomen_1> . - <work_2> - rdaw:authorPerson <person_1> ; - rdaw:relatedNomenOfWork <nomen_2> . + <work_2> + rdaw:authorPerson <person_1> ; + rdaw:relatedNomenOfWork <nomen_2> . - <person_1> - rdaa:realIdentityOfPerson <nomen_2> ; - rdaa:alternateIdentityOfPerson <nomen_1> . + <person_1> + rdaa:realIdentityOfPerson <nomen_2> ; + rdaa:alternateIdentityOfPerson <nomen_1> . - <nomen_1> - rdan:accesspointForPersonOf <person_1> ; - rdan:nomenString “Carroll, Lewis” . + <nomen_1> + rdan:accesspointForPersonOf <person_1> ; + rdan:nomenString “Carroll, Lewis” . - <nomen_2> - rdan:accesspointForPersonOf <person_1> ; - rdan:nomenString “Dodgson, Charles Lutwidge” . + <nomen_2> + rdan:accesspointForPersonOf <person_1> ; + rdan:nomenString “Dodgson, Charles Lutwidge” . + -## Nomenclusters als 'Personae' +## Nomenclusters als ‘Personae’ De bibliografische praktijk is vaak niet zo eenvoudig als gepresenteerd in voorgaande voorbeeld, waarbij één identiteit (of alternatieve identiteit) van een auteur in één naam, in één `Nomen-string`, gevat kan worden. In die praktijk zien we dat er behoefte is aan het werken met **clusters van namen per identiteit van een auteur**. Denk daarbij bijvoorbeeld aan alternatieve schrijfwijzen, bijvoorbeeld transliteraties van een naam naar andere schriften. Zo biedt bijvoorbeeld de *Nederlandse Thesaurus van Auteursnamen*, de NTA, in *records* geclusterde sets van auteursnamen, die per *record* horen bij één **publieke identiteit** van één auteur. Ook *identifiers* zoals die van ISNI of VIAF zijn vaak verbonden aan zo'n publieke identiteit. Bij de publieke identiteit van een persoon, van een auteur, hoort dus dikwijls een cluster met meerdere namen. Zo'n publieke identiteit noemen we ook wel een **Persona**. RDA kent geen *Persona* als een zelfstandige entiteit, maar het is wel mogelijk in RDA om de namen die bij zo'n identiteit horen, te clusteren, om zo op een *indirecte wijze* een Persona binnen RDA te kunnen afbeelden. @@ -59,30 +65,30 @@ Bij de publieke identiteit van een persoon, van een auteur, hoort dus dikwijls e RDA biedt de mogelijkheid om vergelijkbare namen als `Nomen` aan elkaar te verbinden met het `equivalentTo`-kenmerk (`rdan:P80113`) en zo clusters te vormen. Dit is nog geen volledige oplossing voor het werken met de *Persona*. Een praktisch eis is niet alleen het kunnen vastlegen van *Persona*-`Nomen`-clusters, maar ook dat die clusters in een geautomatiseerd systeem eenvoudig herkend kunnen worden. -Hiertoe wordt, zoals voorgesteld binnen dit toepassingsprofiel, gebouwd op de RDA-kenmerken `rdaa:P50429` ("*has real identity of Person*") en `rdaa:P500428` ("h*as alternate identity of person*"). Deze kenmerken verwijzen bij de voorgesteld aanpak **alleen naar de centrale naam** (`Nomen`) in de *Persona*-cluster. Een *Persona* van een auteur wordt zo gereflecteerd door deze twee kenmerken gecombineerd met de daaraan gekoppelde `Nomen`-clusters. De volgende afbeelding illustreert deze aanpak (Zie ook [Modeling Agents and Personas/Pseudonyms #340(https://github.com/uwlib-cams/MARC2RDA/discussions/340)): +Hiertoe wordt, zoals voorgesteld binnen dit toepassingsprofiel, gebouwd op de RDA-kenmerken `rdaa:P50429` ("*has real identity of Person*") en `rdaa:P500428` ("h*as alternate identity of person*"). Deze kenmerken verwijzen bij de voorgesteld aanpak **alleen naar de centrale naam** (`Nomen`) in de *Persona*-cluster. Een *Persona* van een auteur wordt zo gereflecteerd door deze twee kenmerken gecombineerd met de daaraan gekoppelde `Nomen`-clusters. De volgende afbeelding illustreert deze aanpak (zie ook [Modeling Agents and Personas/Pseudonyms #340](https://github.com/uwlib-cams/MARC2RDA/discussions/340)): -![persona](assets/465625/fc7d0820-5911-4790-8017-f48072f4c954) +persona -In de voorgaande afbeelding zijn twee 'Personae' te zien rondom de persoon die vooral bekend geworden is als de schrijver van het `Work` "Max Havelaar". Dit werd gepubliceerd onder het pseudoniem "Multatuli." Deze naam representeert de eerste *Persona*, en is de centrale `Nomen` in de eerste `Nomen`-cluster. De schrijver publiceerde ook onder zijn eigen naam, "Eduard Douwes Dekker". Deze naam representeert de tweede *Persona* en staat centraal in de tweede `Nomen`-cluster. +In de voorgaande afbeelding zijn twee ‘Personae’ te zien rondom de persoon die vooral bekend geworden is als de schrijver van het `Work` "Max Havelaar". Dit werd gepubliceerd onder het pseudoniem "Multatuli." Deze naam representeert de eerste *Persona*, en is de centrale `Nomen` in de eerste `Nomen`-cluster. De schrijver publiceerde ook onder zijn eigen naam, "Eduard Douwes Dekker". Deze naam representeert de tweede *Persona* en staat centraal in de tweede `Nomen`-cluster. Voor linked data-toepassingen zullen behalve de `Works` en de `Person` ook de centrale `Nomens` van een IRI voorzien te worden. De niet-centrale `Nomens` zouden in RDF als een eenvoudige `rdfs:Literal` toegevoegd kunnen worden, of als een RDF `blank node`, als het wenselijk is om meer kenmerken aan de `Nomen` te hangen. -## Meer over de toepassing van 'Personae' -Een uitwerking in RDF van de `rdanl:Person` "Eduard Douwes Dekker" en bijbehorende *Personae* is te vinden in [`personae_rdanl.ttl`](rdf/examples/personae_rdanl.ttl). +## Meer over de toepassing van ‘Personae’ +Een uitwerking in RDF van de `rdanl:Person` "Eduard Douwes Dekker" en bijbehorende *Personae* is te vinden in [Uitwerking van de modellering van Personae in RDA](#examples-louis-couperus). -Het [RDANL toepassingsprofiel](./rdf/profile) biedt, aanvullend op RDA, het afgeleide kenmerk `rdanl:relatedPersonaOfWork` (als *subproperty* van `rdanl:relatedNomenOfWork` / `rdaw:P10318`) om daarme de relatie tussen het `Work` en de `Nomen` die de 'Persona' representeert, meer expliciet te kunnen maken. +Het RDANL toepassingsprofiel biedt, aanvullend op RDA, het afgeleide kenmerk `rdanl:relatedPersonaOfWork` (als *subproperty* van `rdanl:relatedNomenOfWork` / `rdaw:P10318`) om daarme de relatie tussen het `Work` en de `Nomen` die de ‘Persona’ representeert, meer expliciet te kunnen maken. De aanpak met `Nomen`-clusters als *Personae* buit de mogelijkheden die RDA biedt volledig uit. Voor een gestructueerde en rijkere beschrijving van een *Persona* zal RDA waarschijnlijk niet de benodigde kenmerken bieden. Bijvoorbeeld, bij een *Persona* dat niet slechts een *pseudoniem* is maar een compleet gefingeerde persoon (een *heteroniem*), zou bijvoorbeeld de wens kunnen bestaan om de gefingeerde geboortedatum toe te voegen. Noodzakelijk lijkt het om hier nieuwe kenmerken voor te definieren, zo mogelijk als afgeleide van een RDA-kenmerk. Ter illustratie een suggestie van zo'n definitie: - - @base <http://data.bibliotheken.nl/rdanl> . - @prefix rdan: <http://rdaregistry.info/Elements/n/> . - @prefix rdfs: <http://www.w3.org/2000/01/rdf-schema#> . - - <#hasAssociatedBirthDate> - a rdf:Property ; - rdfs:isDefinedBy <#> ; - rdfs:subPropertyOf rdan:P80071 ; "has note on Nomen" - rdfs:comment "Verbindt een fictieve geboortedatum aan een Nomen als Persona."@nl . +<xmp highlight=turtle> + @base <http://data.bibliotheken.nl/rdanl> . + @prefix rdan: <http://rdaregistry.info/Elements/n/> . + @prefix rdfs: <http://www.w3.org/2000/01/rdf-schema#> . + + <#hasAssociatedBirthDate> + a rdf:Property ; + rdfs:isDefinedBy <#> ; + rdfs:subPropertyOf rdan:P80071 ; "has note on Nomen" + rdfs:comment "Verbindt een fictieve geboortedatum aan een Nomen als Persona."@nl . \ No newline at end of file diff --git a/RDA-kenmerken.md b/RDA-kenmerken.md index afea98b..8a022cd 100644 --- a/RDA-kenmerken.md +++ b/RDA-kenmerken.md @@ -5,12 +5,12 @@ De tabellen met kenmerken zijn opgebouwd uit de volgende kolommen: * **uri**: Linkt naar de officiële RDA-URI van het element, toont de element-naam met *namespace prefix*. * **naam**: Toont de Engelstalige *lexical alias*, die ook overeen komt met de naam van het equivalente element in de [`rdanl`-ontologie](rdf/profile). -* **opm.**: Aanvullende informatie over de toepassing van het element, zie ook de definitie en richtlijnen van RDA. In sommige gevallen wordt aangeraden een zo specifiek mogelijk sub-element te gebruiken. Zie voor hiervoor (als RDF) ook [`rdanl.ttl`](rdf/profile/rdanl.ttl). -* **range**: Aanduiding van de klasse van de entiteit waar het kenmerk naar verwijst. **Let op:** het betreft hier **niet** de `rdf:range` (zie ook [RDA als linked data](rdf/RDA_als_linkeddata.md) ). -* **vastlegging**: De wijze van vastlegging (*recording method*). Bij een verwijzing naar een WEMI-entiteit of `Agent` (of subklasse daarvan), geldt dat gebruik van een IRI of anders een ingang van een geautoriseerde bron de voorkeur verdient. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de Nederlandse Thesaurus van Auteursnamen[^1] of de Brinkman-thesaurus[^2]. +* **opm.**: Aanvullende informatie over de toepassing van het element, zie ook de definitie en richtlijnen van RDA. In sommige gevallen wordt aangeraden een zo specifiek mogelijk sub-element te gebruiken. Zie voor hiervoor (als RDF) ook [rdanl.ttl](#rdanlttl). +* **range**: Aanduiding van de klasse van de entiteit waar het kenmerk naar verwijst. **Let op:** het betreft hier **niet** de `rdf:range` (zie ook [RDA als linked data](#rda-als-ld) ). +* **vastlegging**: De wijze van vastlegging (*recording method*). Bij een verwijzing naar een WEMI-entiteit of `Agent` (of subklasse daarvan), geldt dat gebruik van een IRI of anders een ingang van een geautoriseerde bron de voorkeur verdient. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de [Nederlandse Thesaurus van Auteurnamen](http://data.bibliotheken.nl/id/dataset/persons) (hoewel deze nu nog niet naar RDA klassen omgezet is kan deze gebruikt voor `Persons` (op indirecte wijze) of (direct) voor de centrale `Nomen` van een [Persona](#persona-in-rda)) of de [Brinkman-thesaurus](http://data.bibliotheken.nl/id/dataset/brinkman). De volgende codering wordt er gehanteerd: **U**: "unstructured", **S**: "structured", **Id**: "identifier" en **IRI**: IRI * **verpl.?**: Is het gebruik van dit element *verplicht* (**M** = *mandatory*), *verplicht indien van toepassing* (**MA** = *mandatatory if applicable*) of *optioneel* (**O**). * **max.**: Is het element herhaalbaar? -* **waarde**: Richtlijnen ten aanzien van de waarde van het element. Verwijst naar een gecontroleerde waardelijst ('VES', zoals de [RDA Carrier Type](http://www.rdaregistry.info/termList/RDACarrierType/)), een standaard voor structurering van tekenreeksen ('SES', zoals de ISO 639.2-taalcodes) of geeft (tussen " " ) een voorbeeld van een geschikte waarde. +* **waarde**: Richtlijnen ten aanzien van de waarde van het element. Verwijst naar een gecontroleerde waardelijst (‘VES’, zoals de [RDA Carrier Type](http://www.rdaregistry.info/termList/RDACarrierType/)), een standaard voor structurering van tekenreeksen (‘SES’, zoals de ISO 639.2-taalcodes) of geeft (tussen " " ) een voorbeeld van een geschikte waarde. De elementen zijn ingedeeld in de volgende categorieën (waar van toepassing): @@ -21,26 +21,13 @@ De elementen zijn ingedeeld in de volgende categorieën (waar van toepassing): * **Special description**: Gespecialiseerde elementen die worden gebruikt om de entiteit te beschrijven. * **Special relationships**: Gespecialiseerde elementen die worden gebruikt om de relaties van de entiteit te beschrijven. - Achtergrond {#rda-kenmerken-achtergrond} -------------------- -De overzichten van de toe te passen kenmerken zijn gebaseerd op de richtlijnen van RDA ten aanzien van de **eisen van effectieve beschrijving** [^3]. +De overzichten van de toe te passen kenmerken zijn gebaseerd op de richtlijnen van RDA ten aanzien van de **eisen van effectieve beschrijving** (zie [RDA Toolkit - Effective description](https://access.rdatoolkit.org/Guidance/Index)). -* Het voldoet aan de eisen van een **coherente beschrijving**[^4] van een bron +* Het voldoet aan de eisen van een **coherente beschrijving** van een bron (volgens [RDA Toolkit - Glossary](https://access.rdatoolkit.org/Glossary): "*Een set van entiteiten die de resource beschrijven en gerelateerd zijn gebruikmakend van basis structurele elementen.*") * En ten minste één van zijn entiteiten voldoet aan de **minimumbeschrijving** gesteld binnen RDA * Andere elementen kunnen toegevoegd worden aan de beschrijving van één of meer entiteiten die nuttig worden geacht voor de identificatie of toegang. * Beschrijving van andere entiteiten kunnen toegevoegd worden aan de coherente beschrijving van een resource die nuttig geacht worden voor de identificatie of toegang. -Uitgewerkte voorbeelden {#rda-kenmerken-voorbeelden} --------------------- - -Er zijn twee uitwerkingen gemaakt van een [beschrijving in RDF](rdf/examples), volgens een linked data-implementatiescenario, zowel met RDA-elementen als met elementen uit de afgeleide [`rdanl`-ontologie](rdf/profile). - -Bovendien is er een voorbeeld van een uitgebreide [beschrijving gemaakt met RIMMF](examples/Uitwerking_met_RIMMF.md). [^5] - -[^1]: Zie [Nederlandse Thesaurus van Auteurnamen](http://data.bibliotheken.nl/id/dataset/persons). Hoewel deze nu nog niet naar RDA klassen omgezet is kan deze gebruikt voor `Persons` (op indirecte wijze) of (direct) voor de centrale `Nomen` van een [Persona](Persona_in_RDA.md). -[^2]: Zie [Brinkman-thesaurus](http://data.bibliotheken.nl/id/dataset/brinkman). -[^3]: Zie [RDA Toolkit - Effective description](https://access.rdatoolkit.org/Guidance/Index). -[^4]: "*Een set van entiteiten die de resource beschrijven en gerelateerd zijn gebruikmakend van basis structurele elementen.*", zie [RDA Toolkit - Glossary](https://access.rdatoolkit.org/Glossary). -[^5]: \[RIMMF](https://www.rimmf.com/) - RDA in Many Metadata Formats" - is een hulpmiddel voor MS Windows voor het (leren) werken met RDA. diff --git a/RDA_en_LRM.md b/RDA_en_LRM.md index ae63192..79dff87 100644 --- a/RDA_en_LRM.md +++ b/RDA_en_LRM.md @@ -5,7 +5,7 @@ RDA maakt het mogelijk om rijker en specifieker te catalogiseren, vereenvoudigt ## IFLA Library Reference Model -RDA is gegrondvest op het IFLA Library Reference Model (LRM). LRM is een model dat concepten en relaties definieert ter modellering van bibliografische beschrijvingen, gericht op het tegemoet kunnen komen aan hedendaagse gebruikerswensen [^1]. Centraal in LRM staan de zogenaamde WEMI-entiteiten, ofwel instanties uit de klasses `Work`, `Expression`, `Manifestation` en `Item`. +RDA is gegrondvest op het IFLA Library Reference Model (LRM). LRM is een model dat concepten en relaties definieert ter modellering van bibliografische beschrijvingen, gericht op het tegemoet kunnen komen aan hedendaagse gebruikerswensen. De zogenaamde *user tasks*, het helpen van gebruikers bij het vinden, identificeren, selecteren, verkrijgen en ontdekken van de gewenste informatie, zie [[IFLA-LRM]]. Centraal in LRM staan de zogenaamde WEMI-entiteiten, ofwel instanties uit de klasses `Work`, `Expression`, `Manifestation` en `Item`. * `Work`: Een intellectuele of artistieke creatie op het **conceptuele niveau**. @@ -41,19 +41,17 @@ RDA specificeert bij ieder kenmerk op welke klasse entiteiten het betrekking hee De waarde van een RDA-kenmerk *moet* dus voldoen aan de gespecificeerde *range*. RDA biedt verschillende manieren om dit te correct vast te leggen. Er kan bijvoorbeeld direct naar een `Person`-entiteit verwezen worden door de linked data-IRI van die persoon op te nemen. In RDA is ook het volgende toegestaan: - :work_x rdaw:authorPerson "Douwes Dekker, Eduard (1820-1887)" . + + :work_x rdaw:authorPerson "Douwes Dekker, Eduard (1820-1887)" . + In RDA betekent dit dat het werk (`:work_x`) geschreven is door een persoon die als naam of (geauthoriseerde) ingang `"Douwes Dekker, Eduard (1820-1887)"` heeft. Naast gebruik van de linked data-IRI en een, al dan niet volgens regels gestructeerde, tekenreeks staat RDA ook toe om als *recording method* een systeemeigen identifier te gebruiken. -Hoewel RDA gefundeerd is in RDF en linked data, wijkt het met deze principes rondom *range* en *recording method* wat af, van wat daar gebruikelijk is. Meer hierover in [RDA als linked data](rdf/RDA_als_linkeddata.md). +Hoewel RDA gefundeerd is in RDF en linked data, wijkt het met deze principes rondom *range* en *recording method* wat af, van wat daar gebruikelijk is. Meer hierover in [RDA als linked data](#rda-als-ld). ### *Recording methods* en implementatie-scenario's RDA kan ingezet worden in traditionele catalogiseersystemen maar ook binnen linked data-omgevingen. De mogelijkheden van het informatiesysteem zijn mede bepalend voor hoe RDA toegepast kan worden, met name ten aanzien van de te volgen *recording methods*. RDA spreekt hierbij over verschillende **implementatie scenario's**. -In een linked data-omgeving zullen bijvoorkeur IRI's [^2] gebruikt worden om relaties tussen RDA-entiteiten vast te leggen. Dit noemt RDA het '*linked open data*'-implementatie-scenario. In een catalogiseersysteem zijn IRI's vaak niet voorhanden. Relaties tussen RDA-entiteiten zullen dan gelegd worden via bijvoorbeeld geautoriseerde ingangen (zoals `"Douwes Dekker, Eduard (1820-1887)"`. Dit is het bibliografische- of '*authority data*'-scenario. Relaties kunnen ook via abstracte *identifiers* uit het informatiesysteem vastgelegd worden. Dit is het relationele- of object georienteerde-scenario. +In een linked data-omgeving zullen bijvoorkeur IRI's gebruikt worden om relaties tussen RDA-entiteiten vast te leggen. Dit noemt RDA het '*linked open data*'-implementatie-scenario. IRI's (of URI's) zijn *identifiers* in de vorm van een http(s) -URL, een webadres. Dit is de standaard manier waarop in linked data entiteiten van een *identifier* worden voorzien. In een catalogiseersysteem zijn IRI's vaak niet voorhanden. Relaties tussen RDA-entiteiten zullen dan gelegd worden via bijvoorbeeld geautoriseerde ingangen (zoals `"Douwes Dekker, Eduard (1820-1887)"`. Dit is het bibliografische- of '*authority data*'-scenario. Relaties kunnen ook via abstracte *identifiers* uit het informatiesysteem vastgelegd worden. Dit is het relationele- of object georienteerde-scenario. -De al dan niet door het informatiesysteem beperkte keuze voor een implementatiescenario *kan* gevolgen hebben voor de wijze waarop informatie het beste vastgelegd kan worden. Zie hiervoor ook [RDA als linked data](rdf/RDA_als_linkeddata.md). - - -[^1]: De zogenaamde *user tasks*, het helpen van gebruikers bij het vinden, identificeren, selecteren, verkrijgen en ontdekken van de gewenste informatie, zie [IFLA LRM](https://www.ifla.org/wp-content/uploads/2019/05/assets/cataloguing/frbr-lrm/ifla-lrm-august-2017_rev201712.pdf) -[^2]: IRI's (of URI's) zijn *identifiers* in de vorm van een http(s) -URL, een webadres. Dit is de standaard manier waarop in linked data entiteiten van een *identifier* worden voorzien. +De al dan niet door het informatiesysteem beperkte keuze voor een implementatiescenario *kan* gevolgen hebben voor de wijze waarop informatie het beste vastgelegd kan worden. Zie hiervoor ook [RDA als linked data](#rda-als-ld). \ No newline at end of file diff --git a/README.md b/README.md index 7368d3c..10fc4eb 100644 --- a/README.md +++ b/README.md @@ -1,38 +1,5 @@ -**Deze repository is gearchiveerd en leeft verder op [http://github.com/netwerk-digitaal-erfgoed/rdanl](http://github.com/netwerk-digitaal-erfgoed/rdanl).** +Deze gitrepo bevat de bestanden die tezamen het document 'RDA toepassingsprofiel Nederlandse bibliografie' vormen en data.bibliotheken.nl/rdanl# beschrijft. -# RDA-Toepassingsprofiel +Het document is geschreven in (meerdere) Markdown bestanden en HTML geconverteerd via [Bikeshed preprocessor](https://tabatkins.github.io/bikeshed/). Het document kan bekeken worden via https://netwerk-digitaal-erfgoed.github.io/rdanl/ - -Om bibliografische beschrijvingen van het **tijdperk van de kaartenbak** naar dat van **linked data** te brengen, en zo een **breed scala aan gebruikerswensen** te kunnen ondersteunen, daar is een nieuw fundament voor nodig. De catalogiseerstandaard **RDA** (*Resource Description and Access* [^1]) en daarmee het onderliggende conceptuele model **IFLA LRM** (IFLA Library Reference Model [^2]), biedt dit. - -RDA heeft een grote uitdrukkingskracht, is flexibel, en toepasbaar in traditonele catalogiseersystemen én in linked data-voorzieningen. Een keerzijde hiervan is een hoge complexiteit. Om RDA in te kunnen zetten is daarom doorgaans een **toepassingsprofiel** onmisbaar. Een toepassingsprofiel vereenvoudigt de implementatie binnen een specifiek domein, door het bieden van **een passende selectie van elementen uit de standaard**, voorzien van **implementatie-voorbeelden**, **aanvullende richtlijnen** en **uitleg**. - -Dat is wat ook dit RDA-toepassingsprofiel biedt. De horizon is het gebruik voor het beschrijven van de **Nederlandse bibliografie**, in deze fase nog beperkt tot monografieën, waaronder ook luisterboeken (zie [Scope toepassingsprofiel](Scope_toepassingsprofiel.md)). - -Dit profiel richt zich op een **brede groep gebruikers**. Van catalografen in tradtionele, op *records*-gebaseerde catalogiseersystemen, die als eerste stap metadata willen verrijken om **RDA-entiteiten herkenbaar** te kunnen maken, via metadata-specialisten, die **systemen op RDA willen aansluiten**, tot aan ontwikkelaars uit de wereld van **linked data-gebaseerde integratievoorzieningen**. - -## Leeswijzer - -### De eerste stap naar RDA, vanuit bestaande systemen - -* [Inleiding op RDA en IFLA LRM](RDA_en_LRM.md): wat is RDA en hoe verhoudt het zich tot IFLA LRM? -* [Van 'legacy'-metadata naar RDA-entiteiten](Van_legacy-metadata_naar_RDA-entiteiten.md): een **stappenplan** gebaseerd op een lijst met **minimale metadata-eisen**. - -### Verdere integratie van RDA in catalogiseersystemen - -* [Toe te passen RDA-kenmerken](RDA-kenmerken.md): Overzicht toe te passen RDA-kenmerken, per soort entiteit. -* [Introductie van de 'Persona' binnen RDA](Persona_in_RDA.md): Modellering van **publieke identiteiten** ('Personae') van schrijvers binnen de kaders van RDA. - -### RDA in linked data-toepassingen - -* [RDA als linked data](rdf/RDA_als_linkeddata.md): Wat een informatieprofessional met een achtergrond in RDF moet weten over RDA. -* [Toepassingsprofiel RDANL in RDF](rdf/profile): Een toepassingsprofiel voor RDA als **ontologie in RDF**, vooral gericht op linked data-toepassingen. -* [Voorbeelden van RDA in RDF](rdf/examples): **Voorbeelden in RDF** van bibliografische beschrijvingen en van een uitwerking van de modellering van *Personae*. - -## Afsluitend - -Dit RDA-toepassingsprofiel is opgesteld door Sita Bhagwandin, Djoke Dam, Meta van der Waal-Gentenaar, René Voorburg en Brigitte den Oudsten van de [KB | nationale bibliotheek](https://www.kb.nl/), in opdracht van [Netwerk Digitaal Erfgoed](https://netwerkdigitaalerfgoed.nl) en met financiële steun uit programmalijn '[Verbonden Digitaal Erfgoed](https://www.stichtingpica.nl/programmalijnen/verbonden-digitaal-erfgoed/)' van de [Stichting PICA](https://www.stichtingpica.nl/). - - -[^1]: RDA wordt beheerd door de [RDA Steering Committee](http://www.rda-rsc.org) -[^2]: Zie [IFLA Library Reference Model: A Conceptual Model for Bibliographic Information](https://repository.ifla.org/handle/123456789/40) +Dit RDA-toepassingsprofiel is opgesteld door Sita Bhagwandin, Djoke Dam, Meta van der Waal-Gentenaar, René Voorburg en Brigitte den Oudsten van de [KB | nationale bibliotheek](https://www.kb.nl/), in opdracht van [Netwerk Digitaal Erfgoed](https://netwerkdigitaalerfgoed.nl) en met financiële steun uit programmalijn [Verbonden Digitaal Erfgoed](https://www.stichtingpica.nl/programmalijnen/verbonden-digitaal-erfgoed/) van de [Stichting PICA](https://www.stichtingpica.nl/). \ No newline at end of file diff --git a/Van_legacy-metadata_naar_RDA-entiteiten.md b/Van_legacy-metadata_naar_RDA-entiteiten.md index ce8a94d..a192522 100644 --- a/Van_legacy-metadata_naar_RDA-entiteiten.md +++ b/Van_legacy-metadata_naar_RDA-entiteiten.md @@ -1,7 +1,7 @@ -Van 'legacy'-metadata naar RDA-entiteiten {#van-legacy} +Van ‘legacy’-metadata naar RDA-entiteiten {#van-legacy} ===================== -De introductie van een nieuwe catalogiseerstandaard stelt bibliotheekinstellingen voor de opgave om hun bestaande bibliografische metadata ('legacy'-metadata) daarmee in overeenstemming te brengen. +De introductie van een nieuwe catalogiseerstandaard stelt bibliotheekinstellingen voor de opgave om hun bestaande bibliografische metadata (‘legacy’-metadata) daarmee in overeenstemming te brengen. In de ideale wereld wordt bibliografische metadata gecreëerd en beheerd in een catalogiseersysteem dat RDA-entiteiten volledig ondersteunt. Weinig instellingen zullen nu of in de nabije toekomst van dergelijke catalogiseersystemen gebruikmaken. Ook kennis van RDA en de bijbehorende beschrijvingsregels zijn niet altijd aanwezig binnen bibliotheekorganisaties. Toch kunnen RDA-entiteiten ook al afgeleid worden van niet volgens RDA- regels ingevoerde (bestaande of nieuwe) metadata. Deze metadata moet dan wel aan een aantal eisen voldoen. Deze minimale data-eisen worden in het volgende toegelicht. @@ -13,68 +13,215 @@ Het stappenplan valt uiteen in twee fasen: 1. In de eerste fase wordt de eigen bibliografische metadata geanalyseerd en waar nodig verbeterd. Deze fase is nodig om de basiskwaliteit van de bibliografische metadata op orde te brengen en te toetsen aan het toepassingsprofiel. Deze stappen zullen door de instelling zelf uitgevoerd moeten worden. -2. In de tweede fase wordt de bibliografische metadata gekoppeld aan gezaghebbende RDA- entiteiten. De KB zal als nationale bibliotheek in de nabije toekomst waarschijnlijk de entiteiten van de Nederlandse Bibliografie (`Work`, `Expression`, `Manifestation`, `Agent` en ook [*Persona*](Persona_in_RDA.md)) gezaghebbend publiceren. Als eerste collecties zullen monografische romans en kinderboeken op deze manier gepubliceerd gaan worden. Zo worden de vervolgstappen van fase 2 mogelijk: het koppelen van de eigen bibliografische metadata aan de `Works`, `Expressions`, `Agents` (en eventueel ook de `Manifestations`) van de KB. Hoe beter de kwaliteit van de aangeboden metadata, hoe betrouwbaarder en automatischer deze ‘entiteiten-*matching*’ zal zijn. +2. In de tweede fase wordt de bibliografische metadata gekoppeld aan gezaghebbende RDA- entiteiten. De KB zal als nationale bibliotheek in de nabije toekomst waarschijnlijk de entiteiten van de Nederlandse Bibliografie (`Work`, `Expression`, `Manifestation`, `Agent` en ook [Persona](#persona-in-rda)) gezaghebbend publiceren. Als eerste collecties zullen monografische romans en kinderboeken op deze manier gepubliceerd gaan worden. Zo worden de vervolgstappen van fase 2 mogelijk: het koppelen van de eigen bibliografische metadata aan de `Works`, `Expressions`, `Agents` (en eventueel ook de `Manifestations`) van de KB. Hoe beter de kwaliteit van de aangeboden metadata, hoe betrouwbaarder en automatischer deze ‘entiteiten-*matching*’ zal zijn. ### Fase 1: stappen voor op orde brengen basiskwaliteit metadata -**Stap 1:** Selecteer de bibliografische metadata van de publicaties die binnen de scope van voorliggend profiel valt vallen, -**Stap 2:** Controleer deze dataset aan de hand van de minimale metadata-eisen (*zie tabel 1.*), -**Stap 3:** Voer waar nodig opschoonacties en normalisaties op de metadata uit, -**Stap 4:** Toets de opgeschoonde metadata aan het RDA Toepassingsprofiel Monografieën -Controleer per RDA-entiteit of de verplichte gegevens aanwezig zijn in de titelbeschrijvingen. Deze toetsing geeft inzicht in de haalbaarheid van de herkenning van de entiteiten op basis van de metadata. +- **Stap 1:** Selecteer de bibliografische metadata van de publicaties die binnen de scope van voorliggend profiel valt vallen, +- **Stap 2:** Controleer deze dataset aan de hand van de minimale metadata-eisen (*zie tabel 1.*), +- **Stap 3:** Voer waar nodig opschoonacties en normalisaties op de metadata uit, +- **Stap 4:** Toets de opgeschoonde metadata aan het RDA Toepassingsprofiel Monografieën +Controleer per RDA-entiteit of de verplichte gegevens aanwezig zijn in de titelbeschrijvingen. Deze toetsing geeft inzicht in de haalbaarheid van de herkenning van de entiteiten op basis van de metadata. ### Fase 2: (toekomstige) vervolgstappen voor het herkennen en vastleggen van RDA-entiteiten -**Stap 5:** Toetsing van de eigen opgeschoonde minimale metadata (of de eigen RDA-entiteiten) aan het nog te realiseren KB-register met gezaghebbende RDA-entiteiten. Daarvoor zal de KB de RDA-entiteiten gezaghebbend moeten gaan publiceren en een "RDA Entity Finder"-dienst ontwikkelen. -**Stap 6:** Evaluatie en half-automatische/handmatige verwerking van de resultaten. -**Stap 7:** Opnemen van de URI’s van de (gezaghebbende KB) RDA-entiteiten op in de eigen metadatabron. +- **Stap 5:** Toetsing van de eigen opgeschoonde minimale metadata (of de eigen RDA-entiteiten) aan het nog te realiseren KB-register met gezaghebbende RDA-entiteiten. Daarvoor zal de KB de RDA-entiteiten gezaghebbend moeten gaan publiceren en een "RDA Entity Finder"-dienst ontwikkelen. +- **Stap 6:** Evaluatie en half-automatische/handmatige verwerking van de resultaten. +- **Stap 7:** Opnemen van de URI’s van de (gezaghebbende KB) RDA-entiteiten op in de eigen metadatabron. -#### Minimale data-eisen +### Minimale data-eisen Voor het herkennen van de RDA-entiteiten Work, Expression, Manifestation en Item, spelen een beperkt aantal gegevens een rol. Het betreft bibliografische informatie-eenheden die van oudsher al vastgelegd worden in bibliografische beschrijvingen, maar die niet altijd afzonderlijk te herkennen zijn, bijvoorbeeld omdat ze als ongestructureerde tekst in een annotatie opgenomen zijn (denk aan de oorspronkelijke titel bij een vertaling), of doordat bij invoer geen gebruik gemaakt is van gecontroleerde lijsten (en tikfouten ontstaan zijn). Het is raadzaam of vaak zelfs noodzakelijk de inhoud van onderstaande in de tabel opgenomen informatie-eenheden op te schonen en/of te normaliseren om de RDA-entiteiten herkenning mogelijk te maken. Bij de omschrijving van de informatie-eenheden is voor de herkenbaarheid zoveel mogelijk gebruik gemaakt van FOBID/ISBD omschrijvingen. Daarnaast zijn de informatie-eenheden (waar mogelijk) gekoppeld aan de RDA-omschrijving van het overeenkomstige RDA-element. In de kolom VES/SES wordt aangegeven of een controlled vocabulary (*Vocabulary Encoding Scheme* of *VES* in RDA-terminologie) of een gestructureerde tekenreeks (*String Encoding Scheme* of *SES* in RDA-terminologie), gevolgd moet zijn of eventueel afgeleid kan worden. Met andere woorden, bij deze informatie-eenheden is het van belang dat de waardes consistent en/of gestructureerd ingevoerd zijn. Denk bijvoorbeeld aan land- en taalcodes of het gestructureerd opnemen van namen zodat voor- en achternaam onderscheiden kunnen worden. -In de kolom 'RDA entiteit' wordt aangegeven bij welke WEMI-entiteit de informatie-eenheden horen. In de tabel zijn alleen de minimaal benodigde gegevens voor het herkennen van de WEMI-entiteiten opgenomen (zie voor een volledig overzicht van de informatie-eenheden per WEMI-entiteit [TODO: het Excel-bestand met het Toepassingsprofiel](TOD)). - -*Tabel 1: Minimale metadata voor de herkenning van de WEMI-entiteiten van RDA* - -| Informatie-eenheid | Toelichting | Toelichting RDA | Verpl.? | VES/SES | RDA Entiteit | Voorbeelden | -| ------------------ | ----------- | --------------- | --------- | ------- | ------------ | ----------- | -| **achternaam en voornaam of voorletters creator(s)** | primair verantwoordelijke(n)voor de inhoud van de publicatie | `rdaw:P10065` "*creator agent of work*" | ja | ja, om achternaam te kunnen selecteren | `Work` | "Couperus, Louis" | -| **rol creator(s)** | rol primair verantwoordelijke(n) | *subproperties* van `rdaw:P10065` "*creator agent of work*" | indien bekend | ja | `Work` | aut (author), art (artist) | -| **oorspronkelijke titel** | titel van de eerste editie | `rdaw:P10088` "*title of work*" | ja | nee | `Work` | "Aan den weg der vreugde" | -| **alternatieve titel** | | `rdaw:P10086` "*variant title of work*" | indien bekend | nee | `Work` | "Max Havelaar" | -| **type inhoud** | communicatievorm | `rdae:P20001` "*content type*" | ja | ja | `Expression` | "text", "spoken word" [^1] | -| **taal publicatie** | | `rdae:P20006` "*language of expression*" | ja | ja | `Expression` | "nl", "nl-be" [^2] | -| **titel publicatie** | kan samenvallen met de oorspronkelijke titel ("*title of work*"), bij een vertaling wijkt deze daar meestal van af ("*title of expression*") | `rdaw:P10088` "title of work" , `rdae:P20312` "*title of expression*" | indien aanwezig | nee | `Work`, `Expression` | "The black lake" (een vertaling van "Oeroeg") | -| **achternaam inhoudelijke bijdrager aan publicatie** | betreft bijdragers die een inhoudelijke bijdrage aan de creatieve of intellectuele inhoud van de publicatie geleverd hebben | `rdae:P2005` "*creator agent of expression*" |indien aanwezig | ja, om achternaam auteur te kunnen selecteren | `Expression` | "Noble, Philippe" | -| **rol bijdrager** | | `rdae:P20053`, zie de subproperties | indien bekend | ja | `Expression` | "trl" (translator) | -| **drager / carrier** | aanduiding drager van de publicatie |`rdam:P30001` "*carrier type*" | ja | ja | `Manifestation` | "band", "microfiche" [^3] | -| **jaar van publicatie** | | `rdam:P30011` "*date of publication*" | ja | ja | `Manifestation` | "1969" | -| **uitgever** | (eerste) uitgever of host | `rdam:P30176` "name of publisher" | ja | nee | `Manifestation` | "Pandora" | -| **medium type** | drukt uit welk type apparaat vereist is om de inhoud van een bron te bekijken, af te spelen etc. | `rdam:P30002` "*has media type*" |indien bekend | ja | `Manifestation` | "computer", "zonder medium" (bij een gedrukte publicatie) [^4] | -| **wijze van uitgave / mode of issuance** | geeft aan of de publicatie als eendelig document (al dan niet in reeks) of als onderdeel van een meerdelige publicatie verschenen is | `rdam:P30003` "*has mode of issuance*" | indien bekend | ja | `Manifestation` | "eendelig document" , "zelfstandige deeltitel MP" [^5] | -| **identifier** | identifier voor de publicatie | `rdam:P30004` "*identifier for manifestation*" | indien bekend | nee | `Manifestation` | "ISBN: 9789023408017" [^5] | -| **paginering** | paginering, omvang van de publicatie | `rdam:P30182` "*extent of manifestation*" | indien bekend | ja | `Manifestation` | "80 p." | -| **plaats van uitgave** | | `rdam:P30182` "*place of publication*" | indien bekend | nee | `Manifestation` | "Amsterdam" | -| **persistente identifier exemplaar** | moet uniek zijn in combinatie met de instellingsnaam en het land waar de instelling gevestigd is [^6] | `rdai:P40001` "*has identifier for item*" | ja | nee | `Item` | "2365290" (als signatuur), "urn:nbn:nl:kb-1684989030400" (NBN (National Bibliographic Number), "MMKB18B:060765000" (URN - Uniform Resource Name) | +In de kolom 'RDA entiteit' wordt aangegeven bij welke WEMI-entiteit de informatie-eenheden horen. In de tabel zijn alleen de minimaal benodigde gegevens voor het herkennen van de WEMI-entiteiten opgenomen (zie voor een volledig overzicht van de informatie-eenheden per WEMI-entiteit [TODO: het Excel-bestand met het Toepassingsprofiel](TODO)). + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
*Tabel 1: Minimale metadata voor de herkenning van de WEMI-entiteiten van RDA*
Informatie-eenheidToelichtingToelichting RDAVerpl.?VES/SESRDA EntiteitVoorbeelden
**achternaam en voornaam of voorletters creator(s)**primair verantwoordelijke(n)voor de inhoud van de publicatie`rdaw:P10065` "*creator agent of work*"jaja, om achternaam te kunnen selecteren`Work`"Couperus, Louis"
**rol creator(s)**rol primair verantwoordelijke(n)*subproperties* van `rdaw:P10065` "*creator agent of work*"indien bekendja`Work`aut (author), art (artist)
**oorspronkelijke titel**titel van de eerste editie`rdaw:P10088` "*title of work*"janee`Work`"Aan den weg der vreugde"
**alternatieve titel**`rdaw:P10086` "*variant title of work*"indien bekendnee`Work`"Max Havelaar"
**type inhoud**communicatievorm (zie ook de [RDA content types](http://www.rdaregistry.info/termList/RDAContentType/))`rdae:P20001` "*content type*"jaja`Expression`"text", "spoken word"
**taal publicatie**gebruik een taalcode met twee tekens volgens ISO 639-1 (2002) of drie tekens volgens ISO 639-2 (1998), ISO 639-3 (2007) of ISO 639-5 (2008)`rdae:P20006` "*language of expression*"jaja`Expression`"nl", "nl-be"
**titel publicatie**kan samenvallen met de oorspronkelijke titel ("*title of work*"), bij een vertaling wijkt deze daar meestal van af ("*title of expression*")`rdaw:P10088` "title of work" , `rdae:P20312` "*title of expression*"indien aanwezignee`Work`, `Expression`"The black lake" (een vertaling van "Oeroeg")
**achternaam inhoudelijke bijdrager aan publicatie**betreft bijdragers die een inhoudelijke bijdrage aan de creatieve of intellectuele inhoud van de publicatie geleverd hebben`rdae:P2005` "*creator agent of expression*"indien aanwezigja, om achternaam auteur te kunnen selecteren`Expression`"Noble, Philippe"
**rol bijdrager**`rdae:P20053`, zie de subpropertiesindien bekendja`Expression`"trl" (translator)
**drager / carrier**aanduiding drager van de publicatie (zie ook de [RDA carrier types](http://www.rdaregistry.info/termList/RDACarrierType/))`rdam:P30001` "*carrier type*"jaja`Manifestation`"band", "microfiche"
**jaar van publicatie**`rdam:P30011` "*date of publication*"jaja`Manifestation`"1969"
**uitgever**(eerste) uitgever of host`rdam:P30176` "name of publisher"janee`Manifestation`"Pandora"
**medium type**drukt uit welk type apparaat vereist is om de inhoud van een bron te bekijken, af te spelen etc. (zie ook de [RDA media types](http://www.rdaregistry.info/termList/RDAMediaType/))`rdam:P30002` "*has media type*"indien bekendja`Manifestation`"computer", "zonder medium" (bij een gedrukte publicatie)
**wijze van uitgave / mode of issuance**geeft aan of de publicatie als eendelig document (al dan niet in reeks) of als onderdeel van een meerdelige publicatie verschenen is (zinvol is de context of bron van de identifier aan te duiden met een prefix, zoals "ISBN: ")`rdam:P30003` "*has mode of issuance*"indien bekendja`Manifestation`"eendelig document" , "zelfstandige deeltitel MP"
**identifier**identifier voor de publicatie`rdam:P30004` "*identifier for manifestation*"indien bekendnee`Manifestation`"ISBN: 9789023408017" [^5]
**paginering**paginering, omvang van de publicatie`rdam:P30182` "*extent of manifestation*"indien bekendja`Manifestation`"80 p."
**plaats van uitgave**`rdam:P30182` "*place of publication*"indien bekendnee`Manifestation`"Amsterdam"
**persistente identifier exemplaar**moet uniek zijn in combinatie met de instellingsnaam en het land waar de instelling gevestigd is (meer informatie over persistente identifiers, zie [Netwerk digitaal Erfgoed](https://netwerkdigitaalerfgoed.nl/activiteiten/persistent-identifiers/))`rdai:P40001` "*has identifier for item*"janee`Item`"2365290" (als signatuur), "urn:nbn:nl:kb-1684989030400" (NBN (National Bibliographic Number), "MMKB18B:060765000" (URN - Uniform Resource Name)
Zie ook voorbeelden: -* [`Traditioneel_minimaal1.md`](examples/Traditioneel_minimaal1.md) : een traditionele titelbeschrijving, met minimale metadata voor RDA-entiteiten. -* [`Traditioneel_minimaal2.md`](examples/Traditioneel_minimaal1.md`) : een traditionele titelbeschrijving van een vertaling, met minimale metadata voor RDA-entiteiten. - - -[^1]: zie ook de [RDA content types](http://www.rdaregistry.info/termList/RDAContentType/) -[^2]: gebruik een taalcode met twee tekens volgens ISO 639-1 (2002) of drie tekens volgens ISO 639-2 (1998), ISO 639-3 (2007) of ISO 639-5 (2008) -[^3]: zie ook de [RDA carrier types](http://www.rdaregistry.info/termList/RDACarrierType/) -[^4]: zie ook de [RDA media types](http://www.rdaregistry.info/termList/RDAMediaType/) -[^5]: zinvol is de context of bron van de identifier aan te duiden met een prefix, zoals "ISBN: " -[^6]: meer informatie over persistente identifiers, zie [Netwerk digitaal Erfgoed](https://netwerkdigitaalerfgoed.nl/activiteiten/persistent-identifiers/) - - \ No newline at end of file +* [een traditionele titelbeschrijving, met minimale metadata voor RDA-entiteiten](#traditioneel_minimaal1) +* [een traditionele titelbeschrijving van een vertaling, met minimale metadata voor RDA-entiteiten](#traditioneel_minimaal2) diff --git a/Voorwoord.md b/Voorwoord.md index e52d87d..ffa69ea 100644 --- a/Voorwoord.md +++ b/Voorwoord.md @@ -7,4 +7,6 @@ RDA heeft een grote uitdrukkingskracht, is flexibel, en toepasbaar in traditonel Dat is wat ook dit RDA-toepassingsprofiel biedt. De horizon is het gebruik voor het beschrijven van de **Nederlandse bibliografie**, in deze fase nog beperkt tot monografieën, waaronder ook luisterboeken. -Dit profiel richt zich op een **brede groep gebruikers**. Van catalografen in tradtionele, op *records*-gebaseerde catalogiseersystemen, die als eerste stap metadata willen verrijken om **RDA-entiteiten herkenbaar** te kunnen maken, via metadata-specialisten, die **systemen op RDA willen aansluiten**, tot aan ontwikkelaars uit de wereld van **linked data-gebaseerde integratievoorzieningen**. \ No newline at end of file +Dit profiel richt zich op een **brede groep gebruikers**. Van catalografen in tradtionele, op *records*-gebaseerde catalogiseersystemen, die als eerste stap metadata willen verrijken om **RDA-entiteiten herkenbaar** te kunnen maken, via metadata-specialisten, die **systemen op RDA willen aansluiten**, tot aan ontwikkelaars uit de wereld van **linked data-gebaseerde integratievoorzieningen**. + +Dit RDA-toepassingsprofiel is opgesteld door Sita Bhagwandin, Djoke Dam, Meta van der Waal-Gentenaar, René Voorburg en Brigitte den Oudsten van de [KB | nationale bibliotheek](https://www.kb.nl/), in opdracht van [Netwerk Digitaal Erfgoed](https://netwerkdigitaalerfgoed.nl) en met financiële steun uit programmalijn [Verbonden Digitaal Erfgoed](https://www.stichtingpica.nl/programmalijnen/verbonden-digitaal-erfgoed/) van [Stichting PICA](https://www.stichtingpica.nl/). \ No newline at end of file diff --git a/Work-kenmerken.md b/Work-kenmerken.md index 0e545fd..9eba536 100644 --- a/Work-kenmerken.md +++ b/Work-kenmerken.md @@ -1,39 +1,214 @@ -Toe te passen RDA-kenmerken voor Work-entiteiten{#work-kenmerken} +Toe te passen RDA-kenmerken voor Work-entiteiten {#work-kenmerken} -------------------- -Zie ook overzicht [RDA-kenmerken](RDA-kenmerken.md). - - -| uri | naam | opm. | range | vastlegging [^1] | verpl.? [^2] | max. | waarde | -| --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | -|| -|| *Appellation:* | *elementen om de entiteit te benoemen:* ||| M | >1 || -| [rdaw:P10088](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10088) | **titleOfWork** | oorspronkelijke titel | `Nomen` | U | M | 1 | -| [rdaw:P10223](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10223) | **preferredTitleOfWork** | meest bekende titel, alleen indien anders dan **titleOfWork** | `Nomen` | U | MA | 1 | -| [rdaw:P10086](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10086) | **variantTitleOfWork** || `Nomen` | U| MA | >1 | -|| -|| *Coherence:* | *primaire relaties tussen entiteiten:* ||| M | >1 | -| [rdaw:P10078](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10078) | **expressionOfWork** | relateer `Expressions` vooral aan het `Work` via de `Expression` | `Expression` | S / Id / IRI | O | >1 | -| [rdaw:P10072](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10072) | **manifestationOfWork** || `Manifestation` | S / Id / IRI | O | >1 | -|| -|| *General description:* | *algemene beschrijving (basistoepassingsprofiel):* | -| [rdaw:P10004](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10004) | **categoryOfWork** | voor o.a. genre | - | U / S / Id / IRI | M | >1 | bijvoorbeeld:
Brinkman Trefwoorden thesaurus [^3]
Thema [^4] | -| [rdaw:P10365](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10365) | **extensionPlan** || - | S / Id / IRI | M | 1 | bijvoorbeeld: "static plan",
zie RDA Extension Plan [^5] | -| [rdaw:P10330](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10330) | **noteOnWork** || - | U | O | >1 | -| [rdaw:P10256](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10256) | **subject** | gebruik waar zinvol [^6] een subkenmerk met een specifieke *range* | - || O | >1 | bijvoorbeeld:
Brinkman Trefwoorden Thesaurus [^3] | -| [rdaw:P10353](http://rdaregistry.info/Elements/w/10353) | **languageOfRepresentativeExpression** | oorspronkelijke taal (bij vertalingen), gebruik indien geen **representativeExpression** aanwijsbaar | - | S | O | >1 | ISO 639-2 | -|| -|| *General relationships:* | *algemene elementen om relaties van de entiteit te beschrijven (basistoepassingsprofiel):* | -| [rdaw:P10219](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10219) | **dateOfWork** || `Timespan` | U / S / Id / IRI | O | 1 | ISO 8601-1:2019 | -| [rdaw:P10065](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10065) | **creatorAgentOfWork** | gebruik wat betreft de rol een zo specifiek mogelijk subelement [^7] [^6] | `Agent` | S / Id / IRI | M | >1 || NTA, NACO, Corporatiethesaurus | -| [rdaw:P10198](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10198) | **relatedWorkOfWork** | gebruik een zo specifiek mogelijke subelement | `Work` | S / Id / IRI | O | >1 | -| [rdaw:P10346](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10346) | **representativeExpression** | gebruik dit voor de `Expression` van de eerste `Manifestation` van het `Work`, als meerdere `Expressions` zijn | `Expression` | S / Id / IRI | O | >1 | - - -[^1]: Vastlegging / *Recording method*, volgens
**U**: "unstructured"
**S**: "structured"
**Id**: "identifier"
**IRI**: IRI. -[^2]: Verplicht veld?, volgens
**M**: "*Must* / Verplicht"
**MA**: "*Must if applicable* / Verplicht indien van toepassing"
**O**: "*Optional* / Optioneel" -[^3]: Zie [Brinkman Trefwoorden Thesaurus](http://data.bibliotheken.nl/id/dataset/brinkman). -[^4]: Zie [Thema](https://ns.editeur.org/thema/nl). -[^5]: Zie [RDA Extension Plan](http://www.rdaregistry.info/termList/RDAExtensionPlan/). -[^6]: Gebruik van subkenmerken met een specifiekere *range* helpt om in *records*-gebaseerde systemen de klasse van het object expliciet te maken. In een linked data-omgeving wordt juist aangeraden om zo algemeen mogelijke kenmerken te gebruiken én de RDF-entiteiten expliciet van een klasse te voorzien. -[^7]: Relevante rollen zijn te vinden in de [`rdanl`-ontologie](rdf/profile). + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
urinaamopm.rangevastleggingverpl? (*2)max.waarde
*Appellation:**elementen om de entiteit te benoemen:*M>1
[rdaw:P10088](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10088)**titleOfWork**oorspronkelijke titel`Nomen`UM1
[rdaw:P10223](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10223)**preferredTitleOfWork**meest bekende titel, alleen indien anders dan **titleOfWork**`Nomen`UMA1
[rdaw:P10086](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10086)**variantTitleOfWork**`Nomen`UMA>1
*Coherence:**primaire relaties tussen entiteiten:*M>1
[rdaw:P10078](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10078)**expressionOfWork**relateer `Expressions` vooral aan het `Work` via de `Expression``Expression`S / Id / IRIO>1
[rdaw:P10072](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10072)**manifestationOfWork**`Manifestation`S / Id / IRIO>1
*General description:**algemene beschrijving (basistoepassingsprofiel):*
[rdaw:P10004](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10004)**categoryOfWork**voor o.a. genre-U / S / Id / IRIM>1bijvoorbeeld:
[Brinkman Trefwoorden Thesaurus](http://data.bibliotheken.nl/id/dataset/brinkman)
[Thema](https://ns.editeur.org/thema/nl)
[rdaw:P10365](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10365)**extensionPlan**-S / Id / IRIM1bijvoorbeeld: "static plan",
zie [RDA Extension Plan](http://www.rdaregistry.info/termList/RDAExtensionPlan/)
[rdaw:P10330](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10330)**noteOnWork**-UO>1
[rdaw:P10256](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10256)**subject**gebruik waar zinvol een subkenmerk met een specifieke *range* (Gebruik van subkenmerken met een specifiekere *range* helpt om in *records*-gebaseerde systemen de klasse van het object expliciet te maken. In een linked data-omgeving wordt juist aangeraden om zo algemeen mogelijke kenmerken te gebruiken én de RDF-entiteiten expliciet van een klasse te voorzien.)-O>1bijvoorbeeld:
Brinkman Trefwoorden Thesaurus [^3]
[rdaw:P10353](http://rdaregistry.info/Elements/w/10353)**languageOfRepresentativeExpression**oorspronkelijke taal (bij vertalingen), gebruik indien geen **representativeExpression** aanwijsbaar-SO>1ISO 639-2
*General relationships:**algemene elementen om relaties van de entiteit te beschrijven (basistoepassingsprofiel):*
[rdaw:P10219](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10219)**dateOfWork**`Timespan`U / S / Id / IRIO1ISO 8601-1:2019
[rdaw:P10065](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10065)**creatorAgentOfWork**gebruik wat betreft de rol een zo specifiek mogelijk subelement (Gebruik van subkenmerken met een specifiekere *range* helpt om in *records*-gebaseerde systemen de klasse van het object expliciet te maken. In een linked data-omgeving wordt juist aangeraden om zo algemeen mogelijke kenmerken te gebruiken én de RDF-entiteiten expliciet van een klasse te voorzien.)`Agent`S / Id / IRIM>1NTA, NACO, Corporatiethesaurus
[rdaw:P10198](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10198)**relatedWorkOfWork**gebruik een zo specifiek mogelijke subelement`Work`S / Id / IRIO>1
[rdaw:P10346](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10346)**representativeExpression**gebruik dit voor de `Expression` van de eerste `Manifestation` van het `Work`, als meerdere `Expressions` zijn`Expression`S / Id / IRIO>1
diff --git a/examples/README.md b/examples/README.md deleted file mode 100644 index ac1ff0b..0000000 --- a/examples/README.md +++ /dev/null @@ -1,10 +0,0 @@ -# Leeswijzer - -## Traditionele titelbeschrijvingen -Voorbeelden van 'traditionele' titelbeschrijvingen met gemarkeerd de informatie-eenheden minimaal nodig voor herkenning van RDA-entiteiten (zie [Van legacy-metadata naar RDA-entiteiten.md](): - -* [`Traditioneel_minimaal1.md`](Traditioneel_minimaal1.md) : een traditionele titelbeschrijving. -* [`Traditioneel_minimaal2.md`](Traditioneel_minimaal1.md`) : een traditionele titelbeschrijving van een vertaling. - -## RDF -Voor voorbeelden in RDF, zie de map [`../rdf/examples`](../rdf/examples). \ No newline at end of file diff --git a/examples/Traditioneel_minimaal1.md b/examples/Traditioneel_minimaal1.md index dc85afc..1ed8229 100644 --- a/examples/Traditioneel_minimaal1.md +++ b/examples/Traditioneel_minimaal1.md @@ -1,33 +1,83 @@ -# Minimaal vereiste metadata in een traditionele titelbeschrijving +Minimaal vereiste metadata in een traditionele titelbeschrijving {#traditioneel_minimaal1} +---------------- - -🟩Work🟩 - -🟦Expression🟦 - -🟨Manifestation🟨 - -🟥Item🟥 -## voorbeeld 1 - -| | | -| --- | --- | -| Type inhoud: |🟦tekst🟦 (rdacontent/dut) | -| Type medium: | zonder medium (rdamedia/dut) | -| Type drager: | 🟨band🟨 (rdacarrier/dut)
boek (obdrager) -| Titel: | 🟦Een vrouw van het noorden🟦/ Louis Couperus | -| 🟩Auteur:🟩 | Louis Marie Anne 🟩Couperus🟩 (1863-1923) (ISNI 0000 0001 1047 1568) | -| Jaar: | cop. 🟨1999🟨 | -| Taal: | 🟦ned🟦 | -| Editie: | 2e dr | -| Uitgever: | [🟨Amsterdam🟨 etc.] : 🟨Pandora🟨 | -| Reeks: | Pandora klassiek | -| Annotatie: | Met lit. opg
Oorspr. titel: 🟩Aan den weg der vreugde.🟩 - Utrecht [etc.] : Veen, 1989. - (Volledige werken Louis Couperus ; 26). -
Oorspr. uitg.: Amsterdam : Veen, 1908 | -| Collatie / omvang: | 🟨158 p.🟨 ; 18 cm | -| ISBN: | 🟨90-254-9967-8🟨 | -| Nummer: | (Brinkman) B9905123 | -| Trefwoord: | (GTR) Romans (teksten); (BTR) romans en novellen ; oorspr. - Nederlands | -| Onderwerp: | 18.11 Nederlandse letterkunde | -| Code: | (UNESCO) Proza (romans/novellen)
(NUGI) 300 | -| Samenvatting: | Een jonge Hollandse weduwe wordt veroverd door een temperamentvolle Italiaan. | -| Signatuur: | 🟥2195316🟥 | \ No newline at end of file +
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
Type inhoud:🟦tekst🟦 (rdacontent/dut)
Type medium:zonder medium (rdamedia/dut)
Type drager:🟨band🟨 (rdacarrier/dut)
boek (obdrager)
Titel:🟦Een vrouw van het noorden🟦/ Louis Couperus
🟩Auteur:🟩Louis Marie Anne 🟩Couperus🟩 (1863-1923) (ISNI 0000 0001 1047 1568)
Jaar:cop. 🟨1999🟨
Taal:🟦ned🟦
Editie:2e dr
Uitgever:[🟨Amsterdam🟨 etc.] : 🟨Pandora🟨
Reeks:Pandora klassiek
Annotatie:Met lit. opg
Oorspr. titel: 🟩Aan den weg der vreugde.🟩 - Utrecht [etc.] : Veen, 1989. - (Volledige werken Louis Couperus ; 26). -
Oorspr. uitg.: Amsterdam : Veen, 1908
Collatie / omvang:🟨158 p.🟨 ; 18 cm
ISBN:🟨90-254-9967-8🟨
Nummer:(Brinkman) B9905123
Trefwoord:(GTR) Romans (teksten); (BTR) romans en novellen ; oorspr. - Nederlands
Onderwerp:18.11 Nederlandse letterkunde
Code:(UNESCO) Proza (romans/novellen)
(NUGI) 300
Samenvatting:Een jonge Hollandse weduwe wordt veroverd door een temperamentvolle Italiaan.
Signatuur:🟥2195316🟥
+
\ No newline at end of file diff --git a/examples/Traditioneel_minimaal2.md b/examples/Traditioneel_minimaal2.md index 8e81860..671726f 100644 --- a/examples/Traditioneel_minimaal2.md +++ b/examples/Traditioneel_minimaal2.md @@ -1,31 +1,75 @@ -# Minimaal vereiste metadata in een traditionele titelbeschrijving - - -🟩Work🟩 - -🟦Expression🟦 - -🟨Manifestation🟨 - -🟥Item🟥 -## voorbeeld 2 - een vertaling - -| | | -| --- | --- | -| Type inhoud: |🟦tekst🟦 (rdacontent/dut) | -| Type medium: | zonder medium (rdamedia/dut) | -| Type drager: | 🟨band🟨 (rdacarrier/dut)
boek (obdrager) -| Titel: | 🟦Old people and the things that pass🟦 / by Louis Couperus; translated [from the Dutch] by Alexander Teixeira de Mattos | -| 🟩Auteur:🟩 | Louis Marie Anne 🟩Couperus🟩 (1863-1923) (ISNI 0000 0001 1047 1568) | -| 🟦Vertaler:🟦 | Alexander Teixeira 🟦de Mattos🟦 (1865-1921) (ISNI 0000 0001 0974 4637) | -| Jaar: | 🟨2015🟨 | -| Taal: | 🟦eng🟦 | -| Uitgever: | [🟨Verenigde Staten🟨] : 🟨Cavalier Classics🟨 | -| Annotatie: | Vertaling van: 🟩Van oude menschen, de dingen, die voorbijgaan...🟩 - Amsterdam : Veen, 1906 | -| Annotatie editie: | 1e druk Engelse uitgave: New York : Dodd, Mead and Co, 1918 | -| Collatie / omvang: | 🟨197 pagina's🟨. ; 21 cm | -| ISBN: | 🟨90-254-9967-8🟨 | -| Nummer: | (Brinkman) 29418453 | -| Trefwoord: | (BTR) romans en novellen ; vertaald | -| Code: | (UNESCO) Proza (romans/novellen) | -| Signatuur: | 🟥9084 F 13🟥 | \ No newline at end of file +Minimaal vereiste metadata in een traditionele titelbeschrijving van een vertaling {#traditioneel_minimaal2} +---------------- + +
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
Type inhoud:🟦tekst🟦 (rdacontent/dut)
Type medium:zonder medium (rdamedia/dut)
Type drager:🟨band🟨 (rdacarrier/dut)
boek (obdrager)
Titel:🟦Old people and the things that pass🟦 / by Louis Couperus; translated [from the Dutch] by Alexander Teixeira de Mattos
🟩Auteur:🟩Louis Marie Anne 🟩Couperus🟩 (1863-1923) (ISNI 0000 0001 1047 1568)
🟦Vertaler:🟦Alexander Teixeira 🟦de Mattos🟦 (1865-1921) (ISNI 0000 0001 0974 4637)
Jaar:🟨2015🟨
Taal:🟦eng🟦
Uitgever:[🟨Verenigde Staten🟨] : 🟨Cavalier Classics🟨
Annotatie:Vertaling van: 🟩Van oude menschen, de dingen, die voorbijgaan...🟩 - Amsterdam : Veen, 1906
Annotatie editie:1e druk Engelse uitgave: New York : Dodd, Mead and Co, 1918
Collatie / omvang:🟨197 pagina's🟨. ; 21 cm
ISBN:🟨90-254-9967-8🟨
Nummer:(Brinkman) 29418453
Trefwoord:(BTR) romans en novellen ; vertaald
Code:(UNESCO) Proza (romans/novellen)
Signatuur:🟥9084 F 13🟥
+
\ No newline at end of file diff --git a/examples/Uitwerking_met_RIMMF.md b/examples/Uitwerking_met_RIMMF.md index 8356297..083b1d1 100644 --- a/examples/Uitwerking_met_RIMMF.md +++ b/examples/Uitwerking_met_RIMMF.md @@ -1,132 +1,579 @@ -# Uitwerking met RIMMF +Uitwerking met RIMMF {#uitwerking-rimmf} +------------- +*Ter illustratie* de volgende beschrijving van een `Work` met bijbehorende `Expressions` en `Manifestations` zoals gegeneerd door \[RIMMF](https://www.rimmf.com/)) (RDA in Many Metadata Formats" - is een hulpmiddel voor MS Windows voor het (leren) werken met RDA.). Hierbij wordt een traditioneel implementatiescenario gevolgd, gebaseerd op (geautoriseerde) ingangen. De identifiers zijn door RIMMF gegeneerd. -*Ter illustratie* de volgende beschrijving van een `Work` met bijbehorende `Expressions` en `Manifestations` zoals gegeneerd door RIMMF [^1]. Hierbij wordt een traditioneel implementatiescenario gevolgd, gebaseerd op (geautoriseerde) ingangen. De identifiers zijn door RIMMF gegeneerd. +In dit voorbeeld van RIMMF wordt niet de voorgestelde [Persona-aanpak](#persona-in-rda) gevolgd, of de voorgestelde gestructureerde tekenreeksen (SES). Zie de [uitwerking in RDF](../rdf/examples) voor een beschrijving in lijn met de voorgestelde aanpak. -In dit voorbeeld van RIMMF wordt niet de voorgestelde [Persona-aanpak](Persona_in_RDA.md) gevolgd, of de voorgestelde gestructureerde tekenreeksen (SES). Zie de [uitwerking in RDF](../rdf/examples) voor een beschrijving in lijn met de voorgestelde aanpak. +### Work +
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
urinaamwaarde
rdfs:type**a**rdac:Work
[rdaw:P10002](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10002)**identifierForWork**"kob105"
[rdaw:P10223](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10223)**preferredTitleOfWork**"Aan den weg der vreugde"
[rdaw:P10086](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10086)**variantTitleOfWork**"Een vrouw van het noorden"
[rdaw:P10331](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10331)**authorizedAccessPointForWork**"Couperus, Louis (1863-1923 \| Aan den weg der vreugde"
[rdaw:P10332](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10332)**variantAccessPointForWork**"Couperus, Louis (1863-1923 \| Een vrouw van het noorden"
[rdaw:P10004](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10004)**categoryOfWork**"romans en novellen"
[rdaw:P10365](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10365)**extensionPlan**"static plan"
[rdaw:P10078](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10078)**expressionOfWork**"Couperus, Louis (1863-1923) \| Aan den weg der vreugde \| text \| Dutch"
[rdaw:P10436](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10436)**authorPerson**"Couperus, Louis (1863-1923)"
[rdaw:P10219](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10219)**dateOfWork**"1908"
+
+### Expression -## Work +
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
urinaamwaarde
rdfs:type**a**rdanl:Expression
[rdae:P20002](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20002)**identifierForExpression**"kob103"
[rdae:P20313](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20313)**authorizedAccessPointForExpression**"Couperus, Louis (1863-1923) \| Aan den weg der vreugde \| text \| Dutch"
[rdae:P20231](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20231)**workExpressed**"Couperus, Louis (1863-1923 \| Aan den weg der vreugde"
[rdae:P20059](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20059)**manifestationOfExpression**"Aan den weg der vreugde \| L.J. Veen \| [1908] \| volume "
[rdae:P20006](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20006)**languageOfExpression**"Dutch"
[rdae:P20001](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20001)**contentType**"text"
+
-| uri | naam | waarde | -| --- | --- | --- | -| rdfs:type| **a** | rdac:Work | -| [rdaw:P10002](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10002) | **identifierForWork** | "kob105" | -| [rdaw:P10223](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10223) | **preferredTitleOfWork** | "Aan den weg der vreugde" | -| [rdaw:P10086](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10086) | **variantTitleOfWork** | "Een vrouw van het noorden" | -| [rdaw:P10331](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10331) | **authorizedAccessPointForWork** | "Couperus, Louis (1863-1923 \| Aan den weg der vreugde" | -| [rdaw:P10332](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10332) | **variantAccessPointForWork** | "Couperus, Louis (1863-1923 \| Een vrouw van het noorden" | -| [rdaw:P10004](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10004) | **categoryOfWork** | "romans en novellen" | -| [rdaw:P10365](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10365) | **extensionPlan** | "static plan" | -| [rdaw:P10078](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10078) | **expressionOfWork** | "Couperus, Louis (1863-1923) \| Aan den weg der vreugde \| text \| Dutch" | -| [rdaw:P10436](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10436) | **authorPerson** | "Couperus, Louis (1863-1923)" | -| [rdaw:P10219](http://rdaregistry.info/Elements/w/P10219) | **dateOfWork** | "1908" | +
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
urinaamwaarde
rdfs:type**a**rdanl:Expression
[rdae:P20002](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20002)**identifierForExpression**"kob109"
[rdae:P20313](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20313)**authorizedAccessPointForExpression**"Couperus, Louis (1863-1923) \| Een vrouw van het noorden \| text \| Dutch"
[rdae:P20231](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20231)**workExpressed**"Couperus, Louis (1863-1923 \| Aan den weg der vreugde"
[rdae:P20315](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20315)**preferredTitleOfExpression**"Een vrouw van het noorden"
[rdae:P20059](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20059)**manifestationOfExpression**"Een vrouw van het noorden \| Pandorra \| [1999] \| volume \| 2e dr"
[rdae:P20006](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20006)**languageOfExpression**"Dutch"
[rdae:P20001](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20001)**contentType**"text"
+
+
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
urinaamwaarde
rdfs:type**a**rdanl:Expression
[rdae:P20002](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20002)**identifierForExpression**"kob111"
[rdae:P20313](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20313)**authorizedAccessPointForExpression**"Am Wege der Freude \| text \| German \| Otten, Else (1873-1931)"
[rdae:P20231](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20231)**workExpressed**"Couperus, Louis (1863-1923 \| Aan den weg der vreugde"
[rdae:P20315](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20315)**preferredTitleOfExpression**"Am Wege der Freude"
[rdae:P20059](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20059)**manifestationOfExpression**"Am Wege der Freude \| Ulstein \| [1920] \| volume"
[rdae:P20346](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20346)**translatorPerson**"Otten, Else (1873-1931)"
[rdae:P20006](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20006)**languageOfExpression**"German"
[rdae:P20001](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20001)**contentType**"text"
+
-## Expression +### Manifestation +
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
urinaamwaarde
rdfs:type**a**rdanl:Manifestation
[rdam:P30004](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30004)**identifierForManifestation**"kob102"
[rdam:P30139](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30139)**expressionManifested**"Couperus, Louis (1863-1923) \| "Aan den weg der vreugde \| text \| Dutch"
[rdam:P30294](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30294)**authorizedAccessPointForManifestation**"Aan den weg der vreugde \| L.J. Veen \| [1908]volume"
[rdam:P30156](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30156)**titleProper**"Aan den weg der vreugde"
[rdam:P30105](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30105)**statementOfResponsibilityRelatingToTitleProper**"door Louis Couperus"
[rdam:P30109](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30109)**manufactureStatement**"Nijmegen : G.J. Thieme"
[rdam:P30175](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30175)**nameOfManufacturer**"G.J. Thieme"
[rdam:P30087](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30087)**placeOfManufacture**"Nijmegen"
[rdam:P30111](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30111)**publicationStatement**"Amsterdam : L.J. Veen, [1908]"
[rdam:P30176](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30176)**nameOfPublisher**"L.J. Veen"
[rdam:P30088](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30088)**placeOfPublication**"Amsterdam"
[rdam:P30011](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30011)**dateOfPublication**"[1908]"
[rdam:P30003](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30003)**modeOfIssuance**"single unit"
[rdam:P30182](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30182)**extentOfManifestation**"207 pagina's"
[rdam:P30169](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30169)**dimensions**"21 cm"
[rdam:P30001](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30001)**carrierType**"volume"
[rdam:P30002](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30002)**mediaType**"unmediated"
+
+
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
urinaamwaarde
rdfs:type**a**rdanl:Manifestation
[rdam:P30004](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30004)**identifierForManifestation**"kob108"
[rdam:P30139](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30139)**expressionManifested**"Couperus, Louis (1863-1923) \| Een vrouw van het noorden \| text \| Dutch"
[rdam:P30294](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30294)**authorizedAccessPointForManifestation**"Een vrouw van het noorden \| Pandora \| [1999] \| volume \| 2e dr"
[rdam:P30156](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30156)**titleProper**"Een vrouw van het noorden"
[rdam:P30128](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30128)**variantTitleOfManifestation**"Aan den weg der vreugde"
[rdam:P30105](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30105)**statementOfResponsibilityRelatingToTitleProper**"Louis Couperus"
[rdam:P30109](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30109)**manufactureStatement**"Nijmegen : G.J. Thieme"
[rdam:P30175](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30175)**nameOfManufacturer**"G.J. Thieme"
[rdam:P30087](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30087)**placeOfManufacture**"Nijmegen"
[rdam:P30111](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30111)**publicationStatement**"Amsterdam : L.J. Veen, [1908]"
[rdam:P30176](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30176)**nameOfPublisher**"L.J. Veen"
[rdam:P30088](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30088)**placeOfPublication**"Amsterdam"
[rdam:P30133](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30133)**designationOfEdition**"2e dr"
[rdam:P30011](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30011)**dateOfPublication**"[1908]"
[rdam:P30003](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30003)**modeOfIssuance**"single unit"
[rdam:P30182](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30182)**extentOfManifestation**"158 pagina's"
[rdam:P30169](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30169)**dimensions**"18 cm"
[rdam:P30001](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30001)**carrierType**"volume"
[rdam:P30002](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30002)**mediaType**"unmediated"
+
-| uri | naam | waarde | -| --- | --- | --- | -| rdfs:type | **a** | rdanl:Expression | -| [rdae:P20002](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20002) | **identifierForExpression** | "kob103" | -| [rdae:P20313](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20313) | **authorizedAccessPointForExpression** | "Couperus, Louis (1863-1923) \| Aan den weg der vreugde \| text \| Dutch" | -| [rdae:P20231](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20231) | **workExpressed** | "Couperus, Louis (1863-1923 \| Aan den weg der vreugde" | -| [rdae:P20059](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20059) | **manifestationOfExpression** | "Aan den weg der vreugde \| L.J. Veen \| [1908] \| volume " | -| [rdae:P20006](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20006) | **languageOfExpression** | "Dutch" | -| [rdae:P20001](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20001) | **contentType** | "text" | - -| uri | naam | waarde | -| --- | --- | --- | -| rdfs:type | **a** | rdanl:Expression | -| [rdae:P20002](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20002) | **identifierForExpression** | "kob109" | -| [rdae:P20313](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20313) | **authorizedAccessPointForExpression** | "Couperus, Louis (1863-1923) \| Een vrouw van het noorden \| text \| Dutch" | -| [rdae:P20231](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20231) | **workExpressed** | "Couperus, Louis (1863-1923 \| Aan den weg der vreugde" | -| [rdae:P20315](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20315) | **preferredTitleOfExpression** | "Een vrouw van het noorden" | -| [rdae:P20059](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20059) | **manifestationOfExpression** | "Een vrouw van het noorden \| Pandorra \| [1999] \| volume \| 2e dr" | -| [rdae:P20006](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20006) | **languageOfExpression** | "Dutch" | -| [rdae:P20001](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20001) | **contentType** | "text" | - -| uri | naam | waarde | -| --- | --- | --- | -| rdfs:type | **a** | rdanl:Expression | -| [rdae:P20002](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20002) | **identifierForExpression** | "kob111" | -| [rdae:P20313](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20313) | **authorizedAccessPointForExpression** | "Am Wege der Freude \| text \| German \| Otten, Else (1873-1931)" | -| [rdae:P20231](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20231) | **workExpressed** |"Couperus, Louis (1863-1923 \| Aan den weg der vreugde" | -| [rdae:P20315](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20315) | **preferredTitleOfExpression** | "Am Wege der Freude" | -| [rdae:P20059](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20059) | **manifestationOfExpression** | "Am Wege der Freude \| Ulstein \| [1920] \| volume" | -| [rdae:P20346](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20346) | **translatorPerson** | "Otten, Else (1873-1931)" | -| [rdae:P20006](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20006) | **languageOfExpression** | "German" | -| [rdae:P20001](http://rdaregistry.info/Elements/e/P20001) | **contentType** | "text" | - -## Manifestation - -| uri | naam | waarde | -| --- | --- | --- | -| rdfs:type | **a** | rdanl:Manifestation | -| [rdam:P30004](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30004) | **identifierForManifestation** | "kob102" | -| [rdam:P30139](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30139) | **expressionManifested** | "Couperus, Louis (1863-1923) \| "Aan den weg der vreugde \| text \| Dutch" | -| [rdam:P30294](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30294) | **authorizedAccessPointForManifestation** | "Aan den weg der vreugde \| L.J. Veen \| [1908] | volume" | -| [rdam:P30156](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30156) | **titleProper** | "Aan den weg der vreugde" | -| [rdam:P30105](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30105) | **statementOfResponsibilityRelatingToTitleProper** | "door Louis Couperus" | -| [rdam:P30109](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30109) | **manufactureStatement** | "Nijmegen : G.J. Thieme" | -| [rdam:P30175](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30175) | **nameOfManufacturer** | "G.J. Thieme" | -| [rdam:P30087](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30087) | **placeOfManufacture** | "Nijmegen" | -| [rdam:P30111](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30111) | **publicationStatement** | "Amsterdam : L.J. Veen, [1908]" | -| [rdam:P30176](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30176) | **nameOfPublisher** | "L.J. Veen" | -| [rdam:P30088](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30088) | **placeOfPublication** | "Amsterdam" | -| [rdam:P30011](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30011) | **dateOfPublication** | "[1908]" | -| [rdam:P30003](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30003) | **modeOfIssuance** | "single unit" | -| [rdam:P30182](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30182) | **extentOfManifestation** | "207 pagina's" | -| [rdam:P30169](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30169) | **dimensions** | "21 cm" | -| [rdam:P30001](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30001) | **carrierType** | "volume" | -| [rdam:P30002](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30002) | **mediaType** | "unmediated" | - -| uri | naam | waarde | -| --- | --- | --- | -| rdfs:type | **a** | rdanl:Manifestation | -| [rdam:P30004](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30004) | **identifierForManifestation** | "kob108" | -| [rdam:P30139](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30139) | **expressionManifested** | "Couperus, Louis (1863-1923) \| Een vrouw van het noorden \| text \| Dutch" | -| [rdam:P30294](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30294) | **authorizedAccessPointForManifestation** | "Een vrouw van het noorden \| Pandora \| [1999] \| volume \| 2e dr" | -| [rdam:P30156](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30156) | **titleProper** | "Een vrouw van het noorden" | -| [rdam:P30128](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30128) | **variantTitleOfManifestation** | "Aan den weg der vreugde" | -| [rdam:P30105](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30105) | **statementOfResponsibilityRelatingToTitleProper** | "Louis Couperus" | -| [rdam:P30109](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30109) | **manufactureStatement** | "Nijmegen : G.J. Thieme" | -| [rdam:P30175](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30175) | **nameOfManufacturer** | "G.J. Thieme" | -| [rdam:P30087](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30087) | **placeOfManufacture** | "Nijmegen" | -| [rdam:P30111](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30111) | **publicationStatement** | "Amsterdam : L.J. Veen, [1908]" | -| [rdam:P30176](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30176) | **nameOfPublisher** | "L.J. Veen" | -| [rdam:P30088](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30088) | **placeOfPublication** | "Amsterdam" | -| [rdam:P30133](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30133) | **designationOfEdition** | "2e dr" | -| [rdam:P30011](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30011) | **dateOfPublication** | "[1908]" | -| [rdam:P30003](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30003) | **modeOfIssuance** | "single unit" | -| [rdam:P30182](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30182) | **extentOfManifestation** |"158 pagina's" | -| [rdam:P30169](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30169) | **dimensions** | "18 cm" | -| [rdam:P30001](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30001) | **carrierType** | "volume" | -| [rdam:P30002](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30002) | **mediaType** | "unmediated" | - - -| uri | naam | waarde | -| --- | --- | --- | -| rdfs:type | **a** | rdanl:Manifestation | -| [rdam:P30004](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30004) | **identifierForManifestation** | "kob08" | -| [rdam:P30139](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30139) | **expressionManifested** | "Am Wegen der Freude \| Ullstein \| [1920] \| volume" | -| [rdam:P30294](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30294) | **authorizedAccessPointForManifestation** | "Aan den weg der vreugde \| L.J. Veen \| [1908] \| volume" | -| [rdam:P30156](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30156) | **titleProper** | "Am Wege der Freude" | -| [rdam:P30328](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30328) | **titleOfSeries** | "Ullstein-Bücher" | -| [rdam:P30105](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30105) | **statementOfResponsibilityRelatingToTitleProper** | "autor. Übertr. aus dem Holländischen von Else Otten" | -| [rdam:P30335](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30335) | **otherTitleInformation** | "Roman" | -| [rdam:P30111](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30111) | **publicationStatement** | "Amsterdam : L.J. Veen, [1908]" | -| [rdam:P30176](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30176) | **nameOfPublisher** | "Ullstein" | -| [rdam:P30088](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30088) | **placeOfPublication** | "Berlin" | -| [rdam:P30011](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30011) | **dateOfPublication** | "[1920]" | -| [rdam:P30003](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30003) | **modeOfIssuance** | "single unit" | -| [rdam:P30182](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30182) | **extentOfManifestation** | "278 pagina's" | -| [rdam:P30169](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30169) | **dimensions** | "15 cm" | -| [rdam:P30001](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30001) | **carrierType** | "volume" | -| [rdam:P30002](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30002) | **mediaType** | "unmediated" | - - -[^1]: \[RIMMF](https://www.rimmf.com/) - RDA in Many Metadata Formats" - is een hulpmiddel voor MS Windows voor het (leren) werken met RDA. \ No newline at end of file +
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
urinaamwaarde
rdfs:type**a**rdanl:Manifestation
[rdam:P30004](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30004)**identifierForManifestation**"kob08"
[rdam:P30139](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30139)**expressionManifested**"Am Wegen der Freude \| Ullstein \| [1920] \| volume"
[rdam:P30294](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30294)**authorizedAccessPointForManifestation**"Aan den weg der vreugde \| L.J. Veen \| [1908] \| volume"
[rdam:P30156](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30156)**titleProper**"Am Wege der Freude"
[rdam:P30328](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30328)**titleOfSeries**"Ullstein-Bücher"
[rdam:P30105](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30105)**statementOfResponsibilityRelatingToTitleProper**"autor. Übertr. aus dem Holländischen von Else Otten"
[rdam:P30335](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30335)**otherTitleInformation**"Roman"
[rdam:P30111](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30111)**publicationStatement**"Amsterdam : L.J. Veen, [1908]"
[rdam:P30176](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30176)**nameOfPublisher**"Ullstein"
[rdam:P30088](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30088)**placeOfPublication**"Berlin"
[rdam:P30011](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30011)**dateOfPublication**"[1920]"
[rdam:P30003](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30003)**modeOfIssuance**"single unit"
[rdam:P30182](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30182)**extentOfManifestation**"278 pagina's"
[rdam:P30169](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30169)**dimensions**"15 cm"
[rdam:P30001](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30001)**carrierType**"volume"
[rdam:P30002](http://rdaregistry.info/Elements/m/P30002)**mediaType**"unmediated"
+
\ No newline at end of file diff --git a/index.bs b/index.bs index 8c74ec9..684e852 100644 --- a/index.bs +++ b/index.bs @@ -2,6 +2,7 @@ Title: RDA toepassingsprofiel Nederlandse bibliografie Shortname: rdanl Markup Shorthands: css yes, markdown yes +Boilerplate: omit conformance Level: 1 Status: LD URL: https://github.com/netwerk-digitaal-erfgoed/rdanl/ @@ -19,7 +20,8 @@ Abstract: Een toepassingsprofiel, die een passende selectie van elementen uit de "ifla-lrm": { "href": "https://repository.ifla.org/handle/123456789/40", "title": "FIFLA Library Reference Model: A Conceptual Model for Bibliographic Information", - "publisher": "International Federation of Library Associations and Institutions (IFLA)" + "publisher": "International Federation of Library Associations and Institutions (IFLA)", + "date": "august 2017, amended and corrected december 2017" } } @@ -87,8 +89,3 @@ path: examples/Traditioneel_minimaal2.md 
 path: examples/Uitwerking_met_RIMMF.md
- -Afsluitend {#afsluitend} -===================== - -Dit RDA-toepassingsprofiel is opgesteld door Sita Bhagwandin, Djoke Dam, Meta van der Waal-Gentenaar, René Voorburg en Brigitte den Oudsten van de [KB | nationale bibliotheek](https://www.kb.nl/), in opdracht van [Netwerk Digitaal Erfgoed](https://netwerkdigitaalerfgoed.nl) en met financiële steun uit programmalijn '[Verbonden Digitaal Erfgoed](https://www.stichtingpica.nl/programmalijnen/verbonden-digitaal-erfgoed/)' van [Stichting PICA](https://www.stichtingpica.nl/). \ No newline at end of file diff --git a/rdf/RDA_als_linkeddata.md b/rdf/RDA_als_linkeddata.md index a51410b..0820573 100644 --- a/rdf/RDA_als_linkeddata.md +++ b/rdf/RDA_als_linkeddata.md @@ -1,29 +1,34 @@ RDA als linked data {#rda-als-ld} ===================== -Voor informatieprofessionals met een achtergrond in linked data en RDF, lijkt RDA op het eerste gezicht niets anders te zijn dan 'gewoon' een specialistisch RDF-vocabulaire gericht op het bibliotheekdomein. In de kern klopt dat, maar vaak is RDA anders opgezet dan je vanuit een gangbaar RDF-perspectief zou verwachten. Om RDA beter te kunnen doorgronden, en zo bijvoorbeeld spraakverwarring met collega’s te voorkomen, worden hier enige belangrijke verschillen met meer reguliere linked data-benaderingen behandeld. +Voor informatieprofessionals met een achtergrond in linked data en RDF, lijkt RDA op het eerste gezicht niets anders te zijn dan ‘gewoon’ een specialistisch RDF-vocabulaire gericht op het bibliotheekdomein. In de kern klopt dat, maar vaak is RDA anders opgezet dan je vanuit een gangbaar RDF-perspectief zou verwachten. Om RDA beter te kunnen doorgronden, en zo bijvoorbeeld spraakverwarring met collega’s te voorkomen, worden hier enige belangrijke verschillen met meer reguliere linked data-benaderingen behandeld. RDA is in de huidige vorm vooral opgezet voor een wereld waarin het werken met bibliografische *records* centraal staat. De RDA-standaard biedt daarbij ook een **brug naar de toekomst** waarin linked data de norm is, zonder dat RDA zelf volledig op linked data-principes en -gebruiken gebaseerd is. Vanuit het linked data-perspectief zijn er binnen RDA keuzes gemaak die minder logisch of vaak zelf onhandig lijken. Ook de terminologie die binnen RDA gehanteerd wordt, lijkt vaak wel op die van RDF en linked data, maar heeft soms een in belangrijke mate verschillende betekenis. ## Lexical aliases -RDA komt uit een traditie waarin er veel aandacht is voor de waarde en het behoud van de verschillende wereldtalen. De classes en properties in RDA hebben daarom niet zoals gebruikelijk een makkelijk te onthouden ‘internationale,’ op de Engelse taal gebaseerde term zoals we kennen van **Dublin Core** of **Schema.org**, maar een abstracte naam, zoals `rdac:C10001` als aanduiding van een instantie behorende tot de `Work`-class of `rdaw:P10436` voor een kenmerk gelabeld met “*has author Person*”. Dit maakt menselijke interpretatie van RDA in RDF-vorm lastig. RDA biedt aanvullend wel zogenaamde *lexical aliases* in meerdere talen, zoals bijvoorbeeld `rdaa:contributorCollectiveAgentOfSpeechOf.en`[^1]. Deze functioneren echter niet zoals verwacht; als ze opgevraagd worden geven ze een http-error. Ook bieden ze geen `owl:equivalentClass`- of `owl:equivalentProperty`-relatie voor semantische inferentie. Ze zijn voor praktische toepassingen daarmee geen volwaardig equivalent voor de canonieke kenmerken en zouden in een RDF-context dan **vermeden moeten worden**. Vanwege de leesbaarheid zullen in deze tekst wel de lexical aliases gebruikt worden[^2]. +RDA komt uit een traditie waarin er veel aandacht is voor de waarde en het behoud van de verschillende wereldtalen. De classes en properties in RDA hebben daarom niet zoals gebruikelijk een makkelijk te onthouden ‘internationale,’ op de Engelse taal gebaseerde term zoals we kennen van **Dublin Core** of **Schema.org**, maar een abstracte naam, zoals `rdac:C10001` als aanduiding van een instantie behorende tot de `Work`-class of `rdaw:P10436` voor een kenmerk gelabeld met “*has author Person*”. Dit maakt menselijke interpretatie van RDA in RDF-vorm lastig. RDA biedt aanvullend wel zogenaamde *lexical aliases* in meerdere talen, zoals bijvoorbeeld [rdaa:contributorCollectiveAgentOfSpeechOf.en](http://rdaregistry.info/Elements/a/contributorCollectiveAgentOfSpeechOf.en). Deze functioneren echter niet zoals verwacht; als ze opgevraagd worden geven ze een http-error. Ook bieden ze geen `owl:equivalentClass`- of `owl:equivalentProperty`-relatie voor semantische inferentie. Ze zijn voor praktische toepassingen daarmee geen volwaardig equivalent voor de canonieke kenmerken en zouden in een RDF-context dan **vermeden moeten worden**. Vanwege de leesbaarheid zullen in deze tekst wel de lexical aliases gebruikt worden (overigens zonder de toevoeging van de taal-‘extensie’). ## Het begrip ‘range’ in RDA versus RDF -Binnen RDA, bijvoorbeeld in de RDA Toolkit[^3], wordt van kenmerken (ofwel *properties*, binnen RDA meestal van elementen, deze term wordt ook aanduiding van de klassen gebruikt) vaak een ‘range’ aangeduid. Die *range* is dan zoals verwacht de klasse van het object waar het kenmerk naar verwijst. Dat klinkt als vergelijkbaar met het `rdfs:range`-kenmerk uit RDF, maar bij RDA wordt een ander abstractieniveau gehanteerd. Zo stelt RDA bijvoorbeeld dat de *range* van het kenmerk `rdaw:authorPerson` een `rdac:Person` is. Vanuit een RDF-perspectief lijkt de volgende *triple* dan incorrect, immers de `rdfs:range` is hier een `rdfs:Literal`, maar het volgende is binnen RDA als RDF helemaal correct:: +Binnen RDA, bijvoorbeeld in de [RDA Toolkit](https://www.rdatoolkit.org/), wordt van kenmerken (ofwel *properties*, binnen RDA meestal van elementen, deze term wordt ook aanduiding van de klassen gebruikt) vaak een ‘range’ aangeduid. Die *range* is dan zoals verwacht de klasse van het object waar het kenmerk naar verwijst. Dat klinkt als vergelijkbaar met het `rdfs:range`-kenmerk uit RDF, maar bij RDA wordt een ander abstractieniveau gehanteerd. Zo stelt RDA bijvoorbeeld dat de *range* van het kenmerk `rdaw:authorPerson` een `rdac:Person` is. Vanuit een RDF-perspectief lijkt de volgende *triple* dan incorrect, immers de `rdfs:range` is hier een `rdfs:Literal`, maar het volgende is binnen RDA als RDF helemaal correct:: + <work_1> rdaw:authorPerson "Harry Mulisch" . + -Halen we de definitie in RDF van de `rdaw:authorPerson` erbij[^4], dan treffen we daar als `skos:definition` "*Relateert een werk aan een persoon die verantwoordelijk is voor het creëren van een tekstwerk.*" Echter, een `rdfs:range` wordt hier niet gedefinieerd. Waarom doet RDA dat niet? Wat RDA bedoelt met dat de range van `rdaw:authorPerson` een ‘Person’ is, is dat de voorgaande RDF als volgt herschreven kan worden: +Halen we de definitie in RDF van de `rdaw:authorPerson` erbij, dan treffen we daar als `skos:definition` "*Relateert een werk aan een persoon die verantwoordelijk is voor het creëren van een tekstwerk.*" Echter, een `rdfs:range` wordt hier niet gedefinieerd. Waarom doet RDA dat niet? Wat RDA bedoelt met dat de range van `rdaw:authorPerson` een ‘Person’ is, is dat de voorgaande RDF als volgt herschreven kan worden: + <work_1> rdaw:authorPerson [ a rdac:Person ; rdaa:nameOfPerson "Harry Mulisch" ] . + RDA biedt zo voor toepassing in *record*-gebaseerde registratiesystemen een snelle manier om aan te kunnen geven dat een werk door een entiteit uit de klasse `rdac:Person` geschreven is, én dat “*Harry Mulisch*” een naam van die persoon is. Enigszins terzijde: omdat de range van `rdaa:nameOfPerson` volgens RDA een `Nomen`-entiteit is, zou voorgaande RDF zelfs als volgt herschreven kunnen worden (maar deze aanpak heeft hier geen praktische meerwaarde): + <work_1> rdaw:authorPerson [ a rdac:Person ; rdaa:nameOfPerson [ @@ -31,29 +36,33 @@ Enigszins terzijde: omdat de range van `rdaa:nameOfPerson` volgens RDA een `Nome rdan:nomenString "Harry Mulisch" ] ] . + -RDA biedt overigens ook twee andere sets met kenmerken waarin de `rdfs:range` *wel* gedefinieerd is. Kenmerken zoals `rdaw:authorPerson` bieden twee *subproperties*. De ene *subproperty*, `rdawd:authorPerson`, heeft als `rdfs:range` de `rdfs:Literal`[^5]. De andere *subproperty*, `rdawo:authorPerson`, heeft als `rdfs:range` de klasse `rdaw:Person`. RDA noemt deze *subproperties* respectievelijk de ‘data type’-*subproperty* en de ‘object type’-*subproperty*. Het bovenliggende kenmerk `rdaw:authorPerson` moet binnen RDA als canoniek beschouwd worden. +RDA biedt overigens ook twee andere sets met kenmerken waarin de `rdfs:range` *wel* gedefinieerd is. Kenmerken zoals `rdaw:authorPerson` bieden twee *subproperties*. De ene *subproperty*, `rdawd:authorPerson`, heeft als `rdfs:range` de `rdfs:Literal`(hoewel dit voor het 'data type'-kenmerk niet expliciet gebeurt, ie ook [issue #182](https://github.com/RDARegistry/RDA-Vocabularies/issues/182)). De andere *subproperty*, `rdawo:authorPerson`, heeft als `rdfs:range` de klasse `rdaw:Person`. RDA noemt deze *subproperties* respectievelijk de ‘data type’-*subproperty* en de ‘object type’-*subproperty*. Het bovenliggende kenmerk `rdaw:authorPerson` moet binnen RDA als canoniek beschouwd worden. ## Een veelheid aan beperkte kenmerken -Een keerzijde van de voorgaand beschreven insteek van RDA, die efficiënt en noodzakelijk kan zijn voor het catalogiseren in een *records*-gebaseerd systeem, is dat er een veelheid aan kenmerken, ontstaat terwijl dat binnen een strikt RDF-perspectief semantisch niet noodzakelijk is. Dit speelt des te meer, aangezien RDA niet alleen een onderscheidende *range* als criterium voor het instellen van een kenmerk hanteert, maar ook een onderscheidend *domain*. Daar waar voor een strikte linked data-benadering met één kenmerk als bijvoorbeeld `related` zou kunnen worden volstaan, biedt RDA nu 169 varianten[^6] van `related`-kennmerken, zoals bijvoorbeeld `rdaa:relatedCorporateBodyOfAgent`, `rdaa:relatedAgenOfPerson`, `rdaa:relatedFamilyOfPerson` of `rdaa:relatedCollectiveAgentOfAgent`, *etcetera*. Bedenk daarbij dat ieder canonieke kenmerk ook een 'data type'- en een 'object type'-kenmerk heeft[^7] én dat van al die properties ook *lexical aliases* gedefinieerd zijn, in een veelheid aan talen. +Een keerzijde van de voorgaand beschreven insteek van RDA, die efficiënt en noodzakelijk kan zijn voor het catalogiseren in een *records*-gebaseerd systeem, is dat er een veelheid aan kenmerken, ontstaat terwijl dat binnen een strikt RDF-perspectief semantisch niet noodzakelijk is. Dit speelt des te meer, aangezien RDA niet alleen een onderscheidende *range* als criterium voor het instellen van een kenmerk hanteert, maar ook een onderscheidend *domain*. Daar waar voor een strikte linked data-benadering met één kenmerk als bijvoorbeeld `related` zou kunnen worden volstaan, biedt RDA nu 169 varianten (RDA biedt 13 klassen, 13 x 13 = 169 mogelijke onderlinge relaties) van `related`-kennmerken, zoals bijvoorbeeld `rdaa:relatedCorporateBodyOfAgent`, `rdaa:relatedAgenOfPerson`, `rdaa:relatedFamilyOfPerson` of `rdaa:relatedCollectiveAgentOfAgent`, *etcetera*. Bedenk daarbij dat ieder canonieke kenmerk ook een 'data type'- en een 'object type'-kenmerk heeft (maakt in totaal 13 x 13 x 3 = 507 mogelijk kenmerken, enkel om aan te geven dat twee entiteiten aan elkaar gerelateerd zijn) én dat van al die properties ook *lexical aliases* gedefinieerd zijn, in een veelheid aan talen. Deze complexiteit van RDA is een reden waarom RDA als standaard niet zomaar ‘direct’ toe te passen is, maar waarom er vanuit een kaderend toepassingsprofiel gewerkt moet worden. ## Superelementen? Binnen RDA wordt in de context van een kenmerk soms gesproken over een *superelement*. Dit schept het beeld van twee kenmerken die in relatie tot elkaar staan als: + :element rdfs:subPropertyOf :superelement . - + + Dat is een **onjuiste aanname**. RDA doelt hier niet op een hiërarchische relatie. Een superelement is in RDA een kenmerk dat op *aggregerende* wijze gevens uit andere kenmerken overneemt. ## Wel RDF, nog geen linked data -Beschrijvingen in RDA kunnen één-op-één weggeschreven worden als RDF *triples*. Maakt dit RDA ook tot linked data? Niet per se! Een basisprincipe achter linked data is dat de onderscheiden entiteiten van een IRI[^8] te voorzien en die IRI dan in verwijzingen als **representatie** voor die entiteit te gebruiken. In RDA worden echter nadrukkelijk ook andere methoden toegestaan om naar entiteiten te verwijzen. RDA spreekt daarbij van **implementatie-scenario’s**. Een gangbaar implementatie-scenario uit de wereld van *records*-gebaseerd catalogiseren is het gebruik van *geautoriseerde ingangen* (‘*authorized access points*’). Een geautoriseerde ingang is een binnen het betreffende domein unieke *identifier* voor een entiteit in een gestructureerde, en voor mensen leesbare en begrijpelijke vorm. Voor bijvoorbeeld de schrijver “*Harry Mulisch*” zou zo’n ingang “*Mulisch, Harry (1927 – 2010)*” kunnen zijn. +Beschrijvingen in RDA kunnen één-op-één weggeschreven worden als RDF *triples*. Maakt dit RDA ook tot linked data? Niet per se! Een basisprincipe achter linked data is dat de onderscheiden entiteiten van een IRI (van oudsher ook wel URI genoemd, een IRI is speciek een URI die ook geschikt is voor niet-ASCII tekens) te voorzien en die IRI dan in verwijzingen als **representatie** voor die entiteit te gebruiken. In RDA worden echter nadrukkelijk ook andere methoden toegestaan om naar entiteiten te verwijzen. RDA spreekt daarbij van **implementatie-scenario’s**. Een gangbaar implementatie-scenario uit de wereld van *records*-gebaseerd catalogiseren is het gebruik van *geautoriseerde ingangen* (‘*authorized access points*’). Een geautoriseerde ingang is een binnen het betreffende domein unieke *identifier* voor een entiteit in een gestructureerde, en voor mensen leesbare en begrijpelijke vorm. Voor bijvoorbeeld de schrijver “*Harry Mulisch*” zou zo’n ingang “*Mulisch, Harry (1927 – 2010)*” kunnen zijn. Duidelijk is dat we in een linked data-toepassing IRI’s, in plaats van geautoriseerde ingangen, zouden willen gebruiken om entiteiten te verbinden. Echter, als we geautoriseerde ingang hierbij achteloos vervangen door een IRI, dan zal dat leiden tot ongewenst informatieverlies. Een ingang is namelijk niet zomaar een *identifier*, maar een **betekenisdragende** *identifier*. Dit probleem wordt zichtbaar in de casus van een schrijver die zich van meerdere namen bedient bij het uitbrengen van een werk. Graag komen we hierbij tegemoet aan de gebruikerswens van koningin Victoria: Toen koningin Victoria vroeg om alle werken van de auteur van "*Alice in Wonderland*" kreeg ze tot haar verrassing ook een stapel wiskundige werken. Victoria was enkel geïnteresseerd in werken van Lewis Carroll, maar realiseerde zich niet dat het een pseudoniem is van de wiskundige Charles Lutwidge Dodgson. Deze koninklijke gebruikerswens kan door RDA gebaseerd op geautoriseerde ingangen goed vervuld worden. Stel onderstaande RDF voor: + <work_1> rdaw:authorPerson “Carroll, Lewis” . @@ -63,11 +72,13 @@ Toen koningin Victoria vroeg om alle werken van de auteur van "*Alice in Wonderl <person_1> rdaa:authorizedAccessPointOfPerson “Dodgson, Charles Lutwidge” ; rdaa:authorizedAccessPointOfPerson “Carroll, Lewis” . - + + Hieruit zou, in lijn met de gebruikerswens, opgemaakt kunnen worden dat `` de auteur is van `` én van `` maar dat alleen `` bekend werd als publicatie onder de auteursnaam "*Lewis Carroll*". Als we nu de geautoriseerde ingangen vervangen door IRI’s, dan wordt duidelijk dat we de semantische waarde van deze ingangen missen. We weten dan niet meer welk werk behoort bij "*Lewis Carroll*". + <work_1> rdaw:authorPerson <person_1> . # range is een Person @@ -77,16 +88,6 @@ Als we nu de geautoriseerde ingangen vervangen door IRI’s, dan wordt duidelijk <person_1> rdaa:authorizedAccessPointOfPerson “Dodgson, Charles Lutwidge” ; rdaa:authorizedAccessPointOfPerson “Carroll, Lewis” . + - -Een linked data-gebaseerde oplossing voor deze gebruikerswens is te vinden in [Introductie van de Persona binnen RDA](../Persona_in_RDA.md). - - -[^1]: [`http://rdaregistry.info/Elements/a/contributorCollectiveAgentOfSpeechOf.en`](http://rdaregistry.info/Elements/a/contributorCollectiveAgentOfSpeechOf.en) -[^2]: Overigens zonder de toevoeging van de taal-'extensie'. -[^3]: [https://www.rdatoolkit.org]() -[^4]: [http://www.rdaregistry.info/nt/Elements/w.nt]() -[^5]: Hoewel dit voor het 'data type'-kenmerk niet expliciet gebeurt. Zie ook [https://github.com/RDARegistry/RDA-Vocabularies/issues/182](). -[^6]: RDA biedt 13 klassen, 13 x 13 = 169 mogelijke onderlinge relaties. -[^7]: Maakt in totaal 13 x 13 x 3 = 507 mogelijk kenmerken, enkel om aan te geven dat twee entiteiten aan elkaar gerelateerd zijn. -[^8]: Van oudsher ook wel URI genoemd. Een IRI is speciek een URI die ook geschikt is voor niet-ASCII tekens. +Een linked data-gebaseerde oplossing voor deze gebruikerswens is te vinden in [Introductie van de Persona binnen RDA](#persona-in-rda). diff --git a/rdf/README.md b/rdf/README.md index c3c650e..2577676 100644 --- a/rdf/README.md +++ b/rdf/README.md @@ -2,7 +2,7 @@ Hoewel RDA gefundeerd is op RDF, is een implementatie van RDA vaak niet hetzelfde als een implementaie van RDA **in RDF**. -In [RDA als linked data](RDA_als_linkeddata.md) wordt voor informatieprofessionals met een achtergrond in RDF en linked data, uitgelegd waarin zowel **terminologie** als de **praktijk** van RDA soms anders is, dan vanuit een linked data-perspectief verwacht zou worden. +In [RDA als linked data](#rda-als-ld) wordt voor informatieprofessionals met een achtergrond in RDF en linked data, uitgelegd waarin zowel **terminologie** als de **praktijk** van RDA soms anders is, dan vanuit een linked data-perspectief verwacht zou worden. In de map [`rdf`](rdf) zijn voorbeelden in twee varianten te vinden van RDA-RDF gebaseerd op dit applicatieprofiel. Één variant biedt RDF die direct gebruikt maakt van de RDA-kenmerken en -klassen. Een andere variant is gebaseerd op het [Toepassingsprofiel RDANL in RDF](profile), een verbijzondering van het toepassingsprofiel, gericht op een laagdrempelige toepassing van RDA in een linked data-context (map [`profile`](profile)) . diff --git a/rdf/examples/README.md b/rdf/examples/README.md index 06e2d7e..2b36cb4 100644 --- a/rdf/examples/README.md +++ b/rdf/examples/README.md @@ -1,13 +1,37 @@ -# Voorbeelden RDA als RDF +Voorbeelden RDA als RDF {#examples} +============= -In deze map staan voorbeeldbestanden die het gebruik van het RDA-toepassingsprofiel voor het publiceren van linked data (RDF) illustreren. +Uitwerking van de modellering van Personae in RDA {#examples-personae} +------------- -Bestand [`personae_rdanl.ttl`](personae_rdanl.ttl) biedt een uitwerking van de [modellering van Personae in RDA](../../Persona_in_RDA.md). +
+path: rdf/examples/personae_rdanl.ttl
+highlight: turtle
+
-Voorbeeld [`example_rda.ttl`](example_rda.ttl) biedt een beschrijving in RDA van een `Manifestation` de bijbehorende `Expression`, `Work`, `Person` en *Persona* van "*Een vrouw van het noorden*" van Louis Couperus. Dezelfde entiteiten worden op semantisch identieke wijze beschreven in [`example_rdanl.ttl`](example_rdanl.ttl), maar dan gebruikmakend van de afgeleide klasses en kenmerken zoals gedefinieerd in het [toepassingsprofiel RDANL in RDF](../profile/). +Uitwerkingen Een vrouw van het noorden (Louis Couperus) {#examples-louis-couperus} +------------- -Ter vergelijking is het voorbeeld in [`example_schema.ttl`](example_schema.ttl) ook in het schema.org-vocabulaire uitgewerkt. Dit op basis van het [LRM to schema.org-toepassingsprofiel](http://data.bibliotheken.nl//files/LRM2schema.pdf). +Een beschrijving in RDA van een `Manifestation` de bijbehorende `Expression`, `Work`, `Person` en *Persona* van "*Een vrouw van het noorden*" van Louis Couperus. +
+path: rdf/examples/example_rda.ttl
+highlight: turtle
+
+ +Dezelfde entiteiten worden op semantisch identieke wijze beschreven, maar dan gebruikmakend van de afgeleide klasses en kenmerken zoals gedefinieerd in het toepassingsprofiel. + +
+path: rdf/examples/personae_rdanl.ttl
+highlight: turtle
+
+ +Ter vergelijking is het voorbeeld in het schema.org-vocabulaire uitgewerkt. Dit op basis van het [LRM to schema.org-toepassingsprofiel](http://data.bibliotheken.nl//files/LRM2schema.pdf). + +
+path: rdf/examples/example_schema.ttl
+highlight: turtle
+
## Gevolgde principes De voorbeeld-RDF van "*Een vrouw van het noorden*" is op de volgende principes gebaseerd: @@ -19,6 +43,15 @@ De voorbeeld-RDF van "*Een vrouw van het noorden*" is op de volgende principes g * Op vergelijkbare wijze is voor landencodes gebruik gemaakt van literals volgens [ISO 3166-1 alpha-2](https://nl.wikipedia.org/wiki/ISO_3166-1_alpha-2) . * `Timespans` worden ingevuld als literals volgens [ISO 8601](https://nl.wikipedia.org/wiki/ISO_8601), zonder een datatype-aanduiding. * Bij de `placeOfPublication` wordt een geneste constructie gebruikt, om zo plaatsnaam en land met elkaar te kunnen verbinden. -* De RDF wordt opgebouwd volgens de [modellering van Personae in RDA](../../Persona_in_RDA.md). +* De RDF wordt opgebouwd volgens de [modellering van Personae in RDA](#persona-in-rda). * Kenmerken als `languageOfRepresentativeExpression` worden op het meest specifieke niveau aangeduid, dus in dit voorbeeld als eigenschap van het object van `representatieveExpression`, niet als eigenschap van het `Work` (wat uiteraard alleen mogelijk is als er ook een `representativeExpression` aangewezen kan worden). +De volgende kleurcodering wordt er in de voorbeelden gebruikt: + +🟩Work🟩 + +🟦Expression🟦 + +🟨Manifestation🟨 + +🟥Item🟥 \ No newline at end of file diff --git a/rdf/profile/README.md b/rdf/profile/README.md index 41a2d52..3007be1 100644 --- a/rdf/profile/README.md +++ b/rdf/profile/README.md @@ -1,36 +1,32 @@ -# Toepassingsprofiel `rdanl` in RDF +# Toepassingsprofiel rdanl in RDF Toepassingsprofiel `rdanl` is een op RDA gebaseerde ontologie in RDF-vorm. Het is gericht op het verlagen van de toegang tot RDA door het bieden van een wat beknoptere set met **kernelementen**, in een **voor mensen leesbare vorm**. De toepassing is bovenal, maar niet uitsluitend, voor linked data-omgevingen. -Zie [`rdanl.ttl`](rdanl.ttl). - Het toepassingsprofiel `rdanl` biedt in RDF-vorm: -* alle klassen en kernmerken zoals expliciet benoemd in het [RDA-toepassingsprofiel](../../RDA-kenmerken.md) , +* alle klassen en kernmerken zoals expliciet benoemd in het [RDA-toepassingsprofiel](#rda-kenmerken), * aanvullende (rol-) kenmerken gebaseerd op een analyse van rollen gebruikt bij de beschrijving van de Nederlandse romans in het GGC, * aanvullende (rol-) kenmerken waarbij de *range* een `Agent` is. -Deze laatste groep kenmerken is toevoegd om zo de semantische rijkdom van RDA te kunnen bieden bij RDF-toepassingen. Het principe hier achter is dat de veelheid van naar *range* en *domain* gedifferentieerde kenmerken die RDA biedt, geen semantische meerwaarde oplevert in een context waarbij alle entiteiten expliciet van een klasse-aanduiding voorzien zijn. Onder deze voorwaarde wordt een groot deel van de kenmerken van RDA overbodig en kan zo deze ontologie relatief beperkt blijven [^1]. +Deze laatste groep kenmerken is toevoegd om zo de semantische rijkdom van RDA te kunnen bieden bij RDF-toepassingen. Het principe hier achter is dat de veelheid van naar *range* en *domain* gedifferentieerde kenmerken die RDA biedt, geen semantische meerwaarde oplevert in een context waarbij alle entiteiten expliciet van een klasse-aanduiding voorzien zijn. Onder deze voorwaarde wordt een groot deel van de kenmerken van RDA overbodig en kan zo deze ontologie relatief beperkt blijven (deze ontologie biedt ~ 380 elementen). Dit profiel in RDF is minder uitgebreid dan RDA, maar omdat het een **extensie van RDA** is, kan het waar nodig, gecombineerd worden met elementen uit RDA zelf. -Bovendien biedt deze ontologie URI's voor de elementen die zowel voor machnines als **voor mensen leesbaar** zijn. De URI's zijn daarbij gebaseerd op de Engelstalige *lexical aliasses* van RDA [^2]. - +Bovendien biedt deze ontologie URI's voor de elementen die zowel voor machnines als **voor mensen leesbaar** zijn. De URI's zijn daarbij gebaseerd op de Engelstalige *lexical aliasses* van RDA. De bestaande *lexical aliasses* van RDA zijn wel voor mensen leesbaar, maar niet, of beperkt, machine-leesbaar omdat ze zich niet aan gangbare linked data-principes conformeren. -## `rdanl` in meer detail +## rdanl in meer detail * De URI's van `rdanl` zijn uit het oogpunt van gebruiksgemak gedefinieerd binnen één *namespace*, te weten `http://data.bibliotheken.nl/rdanl#`, bij voorkeur te gebruiken met als *namespace prefix* `rdanl`. * Klasses binnen `rdanl` zijn gedefinieerd als een `rdfs:subClassOf` van de overeenkomstige klasse in RDA. * Kenmerken zijn in `rdanl` gedefinieerd als een `rdfs:subPropertyOf` van het overeenkomstige kenmerk in RDA. * Als verbijzondering van een RDA-toepassingsprofiel voor monografieën *kunnen* kenmerken relevant voor andere materiaalsoorten ontbreken. -* Ter ondersteuning van de [Persona-modellering](../../Persona_in_RDA.md) is kenmerk `rdanl:relatedPersonaOfWork` toegevoegd, een `rdfs:subPropertyOf` van `rdanl:relatedNomenOfWork`. +* Ter ondersteuning van de [Persona-modellering](#persona-in-rda) is kenmerk `rdanl:relatedPersonaOfWork` toegevoegd, een `rdfs:subPropertyOf` van `rdanl:relatedNomenOfWork`. * Een kracht van RDA is de grote rijkdom aan kenmerken die **rollen** aanduiden. Vanuit de genoemde vereenvoudigingsprincipes is er een voorkeur voor rollen die betrekking hebben op instanties van de `rdanl:Agent`-klasse. * De hierarchie in kenmerken binnen `rdanl` volgt impliciet die van RDA (via de `rdfs:subPropertyOf`-relatie). Uit *oogpunt van leesbaarheid* zijn deze relaties waar zinvol geacht ook expliciet in deze ontologie opgenomen. +## rdanl.ttl -## Zie ook - -[Voorbeelden in RDF](../examples/). - -[^1]: Deze ontologie biedt ~ 380 elementen. -[^2]: De bestaande *lexical aliasses* van RDA zijn wel voor mensen leesbaar, maar niet, of beperkt, machine-leesbaar omdat ze zich niet aan gangbare linked data-principes conformeren. +
+path: rdf/profile/rdanl.ttl
+highlight: turtle
+